Tanım
Kas distrofileri genel olarak kas güçsüzlüğü ve atrofi ile karakterize edilen, genetik koşullardan etkilenen bir grubu oluşturmaktadır. Duchenne ve Becker tipi kas distrofisi temelde iskelet kaslarından ikisi üzerinde etkin durum oluşturarak görülmektedir,Başka bir tabirle hareket kasları ile kalp kasının çalışmasındaki düzensizlik ve yetersizlikle tanımlanabilir..Bu tipteki distrofi neredeyse tamamen erkeklerde görülmekte olup kadınlarda görülme olasılığı oldukça düşüktür.
Duchenne ve Becker kas distrofilerinde gözlenen belirti ve semptomlar benzerlik göstermekte olup,bu distrofiler aynı gen üzerinde meydana gelen farklı mutasyonlardan ileri gelmektedir.Bu iki tip distrofinin başlangıç zamanları,semptomlarının şiddeti,rahatsızlığın ilerleme hızı ve gözlemlendiği yaş aralıkları farklılık gösterebilmektedir.Duchenne kas distrofisine sahip olan erkek çocuklarda,kaslardaki güçsüzlük ve yetersizlik erken çocukluk döneminde ortaya çıkmakta olup rahatsızlık hızla kötüleşme eğilimdedir.Bu tip distrofinin gözlemlendiği çocukların oturma,ayakta durma,yürüme gibi temel motor becerilerinde aksamalar görülmekte ve bu çocuklar genellikle ergenlik döneminde tekerlekli sandalyeye bağımlı kalmaktadırlar.Becker tipi kas distrofisinde ise gözlenen semptom ve belirtiler genellikle daha çeşitlidir.Çoğu zaman kaslardaki güçsüzlük ve yetersizlik geç çocukluk veya ergenlik döneminde kendini göstermekte olup çok daha yavaş oranda kötüleşmektedir.
Yine Duchenne kas distrofisi görülen erkekler genellikle yirmili yaşlara kadar hayatta kalabilirken Becker kas distrofisine sahip erkekler kırk yaşlarına kadar yaşamlarını sürdürebilmektedirler.Nadir de olsa kırk yaşından sonra da hayatta kalan örnekler vardır.
Kas distrofisinin Duchenne ve Becker formlarının her ikisi de kardiyomiyopati adı verilen bir kalp rahatsızlığı ile ilişkilidir.Kardiyomiyopati DMD’yle bağlantılı olarak açıklanan,DMD genindeki mutasyonların sebep olduğu hastalıkların bir formudur.Bazen subklinik Becker kas distrofisi olarak sınıflandırılmaktadır
Kardiyomiyopati,kalbin miyokart tabakasında bulunan kalp kasının büyümesine ve zayıflamasına sebebiyet verir.Bu durum ise kalbin düzenli kan pompalamasını engeller.Bu hastalığın belirti ve semptomları arasında düzensiz(aritmik) kalp atışları,nefes darlığı,aşırı yorgunluk ile bacak ve ayaklarda şişmeler görülmesi sayılabilir.Çoğu vakada bu kalp problemleri hızla kötüleşerek hayatı tehdit eder hale gelmektedir.Ayrıca bu hastalığa sahip olan bireylerde tipik bir iskelet kası güçsüzlüğü veya yetersizliği gözlemlenmezken iskelet kası hücrelerinde ancak laboratuvar koşullarında saptanabilecek değişimler bulunabilir.
Görülme Sıklığı
Duchenne ve Becker kas distrofileri birlikte dünyada 3.500 ila 5.000 yenidoğan arasında 1’i etkilemektedir. Amerika Birleşik Devletleri’nde ise her yıl 400 ila 600 erkek çocuk bu hastalığa sahip olarak doğmaktadır.
Genetik Değişiklikler
DMD geni distrofin adı verilen bir proteinin yapımı için talimatlar vermektedir.Bu protein öncelikle iskelet kası ile kalp kasında bulunur ve buralarda kas liflerinin stabilize edilmesi ve korunmasına yardımcı olur.Ayrıca distrofin hücreler arasındaki kimyasal sinyalleşmede de rol oynayabilir.
DMD genindeki mutasyonlar,distrofinin yapı veya işlevini değiştirebileceği gibi herhangi bir işlevsel distrofin üretimini de engelleyebilir.Eğer kas hücreleri bu proteinden yeterince faydalanamazlarsa,kas liflerinde hasarlar meydana gelir ve kasılma,gevşeme hareketlerinde aksamalar görülür.Hasar gören lifler zamanla zayıflar ve ölürler.Tüm bunların sonucunda Duchenne ve Becker kas distrofilerinin karakteristik semptomları olan kas güçsüzlüğü ile kalp sorunları görülmeye başlar.Meydana gelen mutasyonlardan herhangi bir fonksiyonel distrofin üretimini engelleyenler genellikle Duchenne tipi kas distrofisine sebep olurken,bazı işlevlerini koruduğu halde distrofinin anormal bir versiyonunun üretilmesine sebep olanlar ise genellikle Becker tipi kas distrofisine sebep olmaktadırlar.
Duchenne ve Becker kas distrofileri hatalı veya eksik distrofin üretimi sonucunda ortaya çıktığı için bu hastalıklar ‘Distrofinopatiler’ olarak sınıflandırılmaktadırlar.
Kalıtım
Bu hastalığa sebep olan gen X kromozomu üzerinde bulunmakta olup hastalık resesif(çekinik) olarak kalıtılmaktadır.Normal kromozom sayısına sahip erkeklerde(sadece bir X kromozomuna sahip),her hücrede bulunan genin bir kopyası bu hastalığa sebep olabilmektedir.Dişiler de ise iki X kromozomu bulunduğundan hastalığın görülmesi için genin her iki kopyasında da mutasyonun var olması gerekeceğinden erkeklerde bu hastalığın görülme ihtimali dişilere oranla çok daha yüksektir.
Genellikle erkekler hastalık genini anneden alırlar.Hastalığa sebep olacak gen DMD geninin değiştirilmiş bir kopyası olarak annenin X kromozomunda taşınır.Bununla açıklanamayan diğer durumlar ise muhtemelen bu gendeki yeni mutasyonlardan meydana gelmektedir ve bunlar kalıtsal değildirler.
Bu geni taşıyan dişilerde ise zaman zaman kas güçsüzlüğü ve kramplar görülebilmektedir.Fakat bu semptomlar aynı geni taşıyan erkeklerde görülen kas güçsüzlüğü ve atrofisine kıyasla oldukça hafif kalmaktadır.Fakat bu geni mutasyonlu halde taşıyan dişilerde kardiyomiyopati de dahil olmak üzere kalp anormalliklerinin görülme riski artar.
Kaynakça
1) https://www.omim.org/
2) https://rarediseases.info.nih.gov/diseases
3) https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php
4) https://ghr.nlm.nih.gov/condition
5)https://rarediseases.org/for-patients-and-families/information-resources/rare-disease-information/