Tanım
Huntington hastalığı, kontrolsüz hareketlere, duygusal sorunlara ve düşünme yeteneğini kaybetmeye (biliş) neden olan aşamalı bir beyin bozukluğudur(veya hastalığıdır).
Bu bozukluğun en yaygın biçimi olan yetişkinlik başlangıçlı Huntington hastalığı, genellikle bir kişinin otuzlu veya kırklı yaşlarında görülür. Erken belirtileri ve semptomları arasında sinirlilik, depresyon, küçük istemsiz hareketler, yetersiz koordinasyon ve yeni bilgi öğrenme veya karar vermede sorun yaşama bulunabilir. Huntington hastası olan birçok kişi, kore olarak bilinen istem dışı sarsıntı veya seğirme hareketleri geliştirir. Hastalık ilerledikçe, bu hareketler daha belirgin hale gelir. Etkilenen bireyler yürüme, konuşma ve yutkunmada zorluk yaşayabilirler. Bu hastalığa sahip olan insanlar kişilik değişikliği ile düşünme ve akıl yürütme yeteneklerinde bir düşüş yaşarlar. Huntington hastalığının yetişlinlik başlangıçlı formunda olan hastalar genellikle belirti ve semptomlar başladıktan sonra yaklaşık 15-20 yıl daha yaşarlar.
Huntington hastalığının daha nadir görülen bir biçimi olan çocuk formu ise çocukluk veya ergenlik döneminde başlar. Bu form aynı zamanda hareket sorunları ve zihinsel ve duygusal değişiklikler de içerir. Çocuk formunun ek bulguları yavaş hareketler, sakarlık, sıkça düşme, rijidite, geveleyerek konuşmadır. Düşünme ve akıl yürütme becerilerinin bozulması nedeniyle okul başarısı düşer. Nöbetler, bu durumdaki çocukların yüzde 30 ila 50’sinde görülür. Çocuk formlu Huntington hastalığı, yetişkinlik başlangıçlı formdan daha hızlı ilerleme eğilimindedir.Etkilenen bireyler genellikle belirti ve semptomlar başladıktan sonra yaklaşık 15-20 yıl daha yaşarlar.
Görülme Sıklığı
Huntington hastalığı, Avrupa kökenli insanlarda 100.000 kişide tahmini olarak 3-7 kişiyi etkiliyor. Bozukluk, Japon, Çin ve Afrika kökenli insanlar da dahil olmak üzere bazı toplumlarda daha az görülür.
Genetik Değişiklikler
HTT genindeki mutasyonlar Huntington hastalığına neden olur. HTT geni, Huntingtin adı verilen bir proteinin yapımı için talimatlar sağlar. Bu proteinin fonksiyonu bilinmemekle birlikte, beyindeki sinir hücrelerinde (nöronlarda) önemli bir rol oynadığı görülmektedir.
Huntington hastalığına neden olan HTT mutasyonu, CAG trinükleotid tekrar olarak bilinen bir DNA segmentini(parçasını) içerir. Bu segment, üst üste birden çok kez görünen üç DNA yapı bloğu (sitozin, adenin ve guanin) serisinden oluşur.Normalde CAG segmenti gen içinde genellikle 10 ila 35 kez tekrarlanır. Huntington hastalığı olan insanlarda ise CAG segmenti 36 ila 120 yi aşkın sayıda tekrarlanabilir. 36 ila 39 CAG tekrarlayan kişiler, Huntington hastalığının belirti ve semptomlarını gösterebilir; ancak 40 veya daha fazla tekrarlayan insanlar neredeyse daima bu bu semptomları gösterir.
CAG segmentinin büyüklüğündeki bir artış, Huntingtin proteininin anormal derecede uzun bir versiyonunun üretilmesine yol açar. Uzatılmış protein, birbirlerine bağlanarak nöronlarda biriken ve bu hücrelerin normal işlevlerini bozan küçük, toksik parçalara ayrılır. Beynin belirli bölgelerindeki nöronların işlev bozukluğu ve nihai ölümü Huntington hastalığının belirtileri arasında bulunur.
Kalıtım Modeli
Bu hastalık bir otozomal dominant kalıptan kalıtılır.Bu da değişmiş genin bir kopyasının hücrede bozukluğa neden olmak için yeterli olduğu anlamına gelir. Etkilenen kişi değiştirilmiş geni genellikle ebeveynlerinin birinden devralır. Nadiren, Huntington hastalığına yakalanmış bir bireyin hasta olan bir ebeveyni yoktur.
Değiştirilmiş HTT geni bir nesilden diğerine geçtikçe CAG trinükleotid tekrarının boyutu genellikle artar. Daha büyük boyutlardaki tekrarlar genellikle belirtilerin erken yaşlarda başlamasına yol açar. Bu fenomene antisipasyon denir. Huntington hastalığının yetişkinlik başlangıçlı formunu taşıyan kişiler tipik olarak HTT geninde 40 ila 50 CAG tekrarına sahipken, bu bozukluğun çocuk formunda olan kişiler 60’dan fazla CAG tekrarına sahip olma eğilimindedir.
HTT geninde 27 ila 35 CAG tekrarı bulunan bireyler Huntington hastalığına yakalanmamakla birlikte, bozukluğu geliştirebilecek çocuk sahibi olma riski altındadırlar. Gen ebeveynden çocuğa geçtikçe, CAG trinükleotid tekrarının boyutu Huntington hastalığına (36 tekrar veya daha fazla) neden olan aralığa kadar uzayabilir.
Kaynakça:
1) https://www.omim.org/
2) https://rarediseases.info.nih.gov/diseases
3) https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php
4) https://ghr.nlm.nih.gov/condition
5)https://rarediseases.org/for-patients-and-families/information-resources/rare-disease-information/