Konjenital merkezi hipoventilasyon sendromu(CCHS) solunumu etkileyen bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip insanlar özellikle uyku sırasında derin olmayan nefesler(hipoventilat) alabilirler, bu da kanda oksijen yetersizliğine ve karbondioksit birikimine neden olur. Normalde, sinir sisteminin istemsiz vücut süreçlerini kontrol eden kısmı(otonom sinir sistemi) bireyi daha derin nefes almasını veya uyanmasını sağlayarak böyle bir dengesizliğe tepki verecektir. Bu reaksiyon CCHS hastalarında bozulmuştur ve nefes almalarına yardımcı olmak için bir makine(mekanik ventilasyon) veya normal solunum şablonu oluşturmasını uyaran bir cihaz(diyafram pacemaker) ile desteklenmelidir. Bazı bireylerde günde 24 saat desteğe ihtiyaç duyulurken bazılarında ise yalnızca gece ihtiyaç duyulmaktadır.CCHS semptomları genellikle doğumdan kısa bir süre sonra belirginleşir. Etkilenen bebekler uykuya dalınca sığ nefes alırlar(hipoventilaston) ve cilt veya dudaklarda mavimsi bir görünüm(siyanoz) gözlenir. Siyanoz, kandaki oksijen eksikliğinden kaynaklanır. Bazı daha hafif vakalarda, ilerleyen yaşlarda CCHS teşhisi konulabilir. Solunum problemine ek olarak bu hastalığa sahip insanlar, egzersiz veya vücut pozisyonundaki değişiklikler gibi olaylar karşısında kalp atış hızı ve kan basıncını düzenleme konusunda zorluk çekebilirler.Ağır kabızlık, bağırsak tıkanıklığı ve kalın bağırsak büyümesi ile sonuçlanan sindirim sistemini kontrol eden sinirlerde anormallikler(Hirschsprung Hastalığı) olabilir. Ayrıca nöroblastomalar, gangliyonöromalar ve gangliyonöroblastomalar olarak adlandırılan belirli sinir sistemi tümörleri gelişme riski vardır. Etkilenen bireylerden bazıları, öğrenme güçlükleri veya diğer nörolojik problemler geliştirir; nefes darlığı tedavisinin tamamen etkili olmadığı durumlarda oksijen yetersizliği nedeniyle kötüleşebilir. CCHS’li bireyler genellikle gözbebeklerinin ışığa yanıtında azalma dahil olmak üzere göz bozukluklarına sahiptirler. Ayrıca ağrı algılama, düşük vücut ısısı ve arada sırada bol miktardaki terlemeleri azalmıştır. CCHS’li bireyler, özellikle de çocuklar, genellikle “kutu şeklinde” olarak tanımlanan kısa, geniş, biraz düzleşmiş bir yüzle karakteristik bir görünüşe sahiptirler. Yaşam beklentisi ve Herhangi bir bilişsel engelin boyutu bozukluğun ciddiyetine, teşhisin zamanlamasına ve tedavinin başarısına bağlıdır.
Sıklık
CCHS nadir görülen bir bozukluktur. Yaklaşık 1000 kişide bu belirtiler tespit edilmiştir. Araştırmacılar bazı ani bebek ölümü sendromu(SIDS) veya açıklanamayan ani çocuk ölüm vakalarının teşhis edilmemiş CCHS den kaynaklanabileceğine inanıyorlar.
Genetik Değişiklikler
PHOX2B genindeki mutasyonlar CCHS’ye neden olur. PHOX2B geni, sinir hücrelerinin(nöronlar) oluşumunu teşvik etmeye yardımcı olan ve nöronların belirli fonksiyonları gerçekleştirmek için olgunlaştığı süreci (farklılaştırma) düzenleyen bir proteini geliştirmek için erken aşamada rol oynayan talimatları sağlar. Bu protein, erken embriyoda birçok doku ve organları meydana getiren nöral krest hücrelerinde aktiftir. Nöral krest hücreleri, otonom sinir sisteminin parçalarını, yüzündeki birçok dokuyu ve kafatasını ve diğer doku ve hücre tiplerini oluşturmak üzere göç eder. Mutasyonlar, PHOX2B proteininin özellikle otonom sinir sisteminde nöron oluşumunun ve farklılaşmasının teşvik edilmesinde rol oynamasına müdahale ederek CCHS’de ortaya çıkan solunum ve diğer vücut işlevlerini düzenleyen sorunlara neden olduğuna inanılmaktadır.
Kalıtımsal Şablon
Bu durum bir otozomal dominant kalıptan miras alır; bu, her bir hücredeki değiştirilmiş genin bir kopyasının hastalığa neden olması için yeterli olduğu anlamına gelir. CCHS vakalarının %90’dan fazlası PHOX2B genindeki yeni mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. Bu vakalar, ailelerinde hastalık öyküsü olmayan kişilerde görülür. Bazen etkilenen kişi mutasyonu etkilenen bir ebeveynden miras alır. Bu tür vakaların sayısı daha iyi tedavi daha fazla kişinin yetişkinliğe geçmesine izin verdiğinden artmaktadır. Etkilenen bireylerin %5 ila %1’u görünüşte etkilenmemiş somatik mozaikli ebeveynden mutasyonu miras alır. Somatik mozaikleşme, bazı vücut hücrelerinin PHOX2B gen mutasyonuna sahip olduğu ve diğerlerinin bu gen mutasyonuna sahip olmadıkları anlamına gelir. PHOX2B gen mutasyonu için mozaikli ebeveyn CCHS’nin hiçbir belirtisi veya semptomlarını göstermeyebilir.
Kaynakça
1) https://www.omim.org/
2) https://rarediseases.info.nih.gov/diseases
3) https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php
4) https://ghr.nlm.nih.gov/condition
5)https://rarediseases.org/for-patients-and-families/information-resources/rare-disease-information/