Genel Bilgi
Vas deferens konjenital ikili yokluğu, testis borularının düzgün bir şekilde gelişememesi anlamına gelmektedir. Testis genellikle normal olarak gelişmesine ve işlev görmesine rağmen sperm, spermin bir parçası olmak için vas deferens boyunca taşınamaz. Bu durumun cinsel dürtü veya cinsel performansı etkilediği bildirilmemiştir. Fakat bu durumdaki erkekler, yardımcı üreme teknolojilerini kullanmadıkça, çocuk sahibi olamazlar1.
Bu durum tek başına veya mukus bezlerinin kalıtsal bir hastalığı olan kistik fibrozun bir işareti olarak ortaya çıkabilir. Kistik fibroz, solunum sistemi ve kronik sindirim sistemi sorunlarına ilerleyici hasar verir. Vas deferens konjenital bilateral yokluğu olan birçok erkekte kistik fibrozun diğer karakteristik özellikleri yoktur, ancak bu duruma sahip bazı erkekler hafif solunum veya sindirim problemleri yaşayabilir1.
Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler
CFTR genindeki mutasyonlar, vas deferenslerin konjenital bilateral yokluğuna neden olur. Bu durumdaki tüm erkeklerin yarısından fazlası CFTR geninde mutasyonlara sahiptir.Bu gendeki mutasyonlar ayrıca kistik fibrozise neden olur. Vas deferens konjenital bilateral yokluğu CFTR mutasyonları ile ve kistik fibrozun diğer özellikleri olmadan ortaya çıktığında, durum atipik kistik fibrozun bir şekli olarak kabul edilir1.
Moleküler aile çalışmaları ve klinik veriler olgularının %10-20’sinde CFTR gen mutasyonunun olaydan sorumlu olmadığını göstermiştir (Jarvi 1998). Birlikte renal anomalilerin (tek taraflı agenez, ektopi, at nalı böbrek gibi) eşlik ettiği CBAVD olgularının hemen hemen tamamında mutasyon bulunmamaktadır. Bu durum keza seminal veziküllerin ve ampulla vaz deferens anatomilerinin ultrason ile normal bulunduğu CBAVD’li erkekler için de geçerlidir. Dolayısıyla, vaz deferenslerin konjenital bilateral yokluğu etyolojik olarak heterojenite gösteren bir durumdur2.
Belirti ve Semptomlar
CFTR geninden yapılan protein, klorür iyonları olarak adlandırılan negatif yüklü parçacıkları hücre içine ve dışına taşıyan bir kanal oluşturur. Klorür iyonlarının akışı, ince, serbestçe akan mukus üretimi için gerekli olan dokulardaki suyun hareketini kontrol etmeye yardımcı olur3. Mukus, solunum yolları, sindirim sistemi, üreme sistemi ve diğer organ ve dokuların astarlarını yağlayan ve koruyan kaygan bir maddedir. CFTR genindeki mutasyonlar, klorid kanallarının işlevini bozarak, klorid iyonlarının akışını ve hücre zarları boyunca su akışını önler. Sonuç olarak, erkek genital traktusundaki hücreler anormal derecede kalın ve yapışkan olan mukus üretir. Bu mukus, vas deferens’i şekillendirirken tıkanır ve bu da doğumdan önce bozulmasına neden olur1
Genetik Görülme Sıklığı
Bu durum erkeklerde tüm infertilitenin yüzde 1 ila 2’sinden sorumludur1. Obstrüktif azoospermi vakalarının% 6 ila% 8’ini oluşturur ve yaklaşık 1 / 1,000 erkeği etkiler2.
Vaz deferensin bilateral kongenital yokluğu (CBAVD) CFTR gen mutasyonlarıyla ilişkilidir ve oligoastenozoospermi ile kliniğe başvuran erkeklerin yaklaşık %2’sinde mutasyon bulunmuştur. Ancak bu gruptaki erkeklerdeki insidansı, ülkelere göre değişkenlik göstermektedir 5.
Kalıtım Paterni/Deseni
Bu durum CFTR genindeki mutasyonlardan kaynaklandığı zaman, otozomal resesif olarak aktarılır. Bu kalıtım kalıbı, her bir hücredeki genin her iki kopyasının bir mutasyona sahip olduğu anlamına gelir. Yardımlı üreme yoluyla baba çocuklarını tercih eden bu durumdaki erkeklerde kistik fibrozlu bir çocuk sahibi olma riski yüksektir1.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Tedavisinde; genetik bilgilendirmeyi takiben üremeye yardımcı teknikler uygulanmalıdır. Kadında CFTR mutasyon analizi son derece önemlidir. Eğer kadında CFTR gen mutasyonu yoksa doğacak çocukta kistik fibrozis riski genellikle düşüktür. Diğer durumlarda çiftin kistik fibrozisli çocuk dünyaya getirme riski %25-50 arasında olur. Ancak bu oranlar bütün çiftler için geçerli değildir. Aile hikayesi ve etnik farklılıklar da bunda etkilidir. CBAVD’e bağlı erkek infertilitesi olgularının tedavileri MESA veya TESE ile elde edilen spermlerin ICSI’de kullanılmasıyla yapılır. CFTR gen mutasyonunun bulunup bulunmaması gebelik oranlarını anlamlı derecede etkilemez 4 (Silber 1995).
Hastalıkla İlişkili Genler
CFTR
Hastalığın Diğer İsimleri
- CAVD
- CBAVD
- Deferens konjenital yokluğu
- Vas deferens konjenital aplazisi
- Vas deferens konjenital bilateral yokluğu
Kaynakça
- https://ghr.nlm.nih.gov/condition/congenital-bilateral-absence-of-the-vas-deferens#synonyms
- Meschede D., Dworniczak B., Nieschlag E., & Horst J. Genetic diseases of the seminal ducts. Biomed Pharmacother 1998;52(5):197-203.
- https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Expert=48
- Silber, S.J., Nagy, Z., Liu, J., Tournaye, H., Lissens, W., Ferec, C., Liebaers, I., Devroey, P., & Van Steirteghem, A.C. The use of epididymal and testicular spermatozoa for intracytoplasmic sperm injection: the genetic implications for male infertility. Hum Reprod 1995 Aug;10(8):2031-43.
- Şamlı, M. Erkek infertilitesinde genetik bilgilendirme (Derleme). Androloji Bülteni, 16(56), 44-51.