Genel Bilgi
Trizomi 18 diğer adıyla Edwards sendromu, 5000 canlı doğumda bir görülen bir kromozomal anomalidir. Normalde insanın bütün hücrelerinde her kromozomdan iki çift bulunurken, bu anomalide 18. kromozomdan üç çift bulunur.
Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler
Trizomi 18 vakalarının çoğu, normalde iki kopya bulunması gerekirken üç kopyası olan kromozom 18’den kaynaklanır. Ekstra genetik materyal normal gelişim sürecini bozar ve trizomi 18’in karakteristik özelliklerine neden olur.
Trizomi 18’li insanların yaklaşık yüzde 5’i, sadece bazı vücut hücrelerinde ek bir kromozom 18 kopyası içerir. Bu insanlarda, durum mozaik trisomy 18 denir. Mozaik trizomi 18’in ciddiyeti, ekstra kromozomu olan hücrelerin türüne ve sayısına bağlıdır. Bu trizomi 18 formuna sahip bireylerin gelişimi normalden ciddi şekilde etkilenebilir.
Çok nadir olarak, kromozomun (18) uzun (q) kolunun bir kısmı, üreme hücrelerinin (yumurta ve sperm) oluşumu sırasında veya embriyonik gelişimde çok erken bir zamanda başka bir kromozoma bağlanır (yer değiştirir). Etkilenen bireyler, iki kromozom 18 kopyasının yanı sıra, başka bir kromozomun ekli kromozom 18’den ilave materyale sahiptir. Bu genetik değişime sahip kişilerin kısmi trizomi 18 olduğu söyleniyor. Q kolunun sadece bir kısmı üç kopya halinde mevcutsa, kısmi trizomi 18’in fiziksel işaretleri tipik olarak trizomi 18’de görülenlerden daha az şiddetli olabilir. Q kolunun tamamı üç kopya halinde mevcutsa, sendromdan bireyler üç tam kopyasını almış gibi ciddi şekilde etkilenebilirler.
(Figür 1: Trizomi 18’li bir fetüsün karyotipi. 18. kromozomda üç kopya olduğu görülmekte.)
Görüntü Kaynağı: https://www.researchgate.net/figure/Karyotype-of-a-fetus-with-trisomy-18-Three-copies-of-chromosome-18-can-be-seen-One-copy_fig2_49698343
Belirti ve Semptomlar
Trizomi 18 sendromuyla ilişkili semptom ve bulgular oldukça değişken olabilir. Ek olarak, eğer hücrelerin yalnızca bir yüzdesi kromozomal anormallik (mozaiklik) içeriyorsa, ilişkili semptomlar daha az şiddetli olabilir. Bununla birlikte, doğumdan önce ve bebeklik sırasındaki bazı bulgular trizomi 18 sendromunun özelliği olarak kabul edilir. Pek çok vakada, fetal gelişim sırasında anormal derecede azalmış hareket vardır. Ayrıca, etkilenen birçok yeni doğan anormal olarak erken veya geç doğar (değişmiş gebelik). Ek karakteristik bulgular tipik olarak; zayıf emme kabiliyeti ve buna bağlı beslenme güçlüğü, beklenen oranda büyüyememek ve kilo alamaması (gelişememesi), zihinsel gerilik ve kafa, yüz alanında ayırt edici malformasyonlar içerir.
Genetik Görülme Sıklığı
Trizomi 18, 5.000 canlı doğumun yaklaşık birinde meydana gelir. Her yaştaki kadınların trizomi 18’i olan bir çocuğu olabilir; ancak kadınların yaşı büyüdükçe bu anormalinin gelişme ihtimalli artar.
Kalıtım Paterni/Deseni
Çoğu trizomi 18 vakası kalıtsal değildir; fakat yumurta ve sperm oluşumu sırasında rastgele olaylar olarak ortaya çıkar. Hücre bölünmesi sırasında bağlanmada meydana gelen bir hata, anormal sayıda kromozom içeren üreme hücresi ile sonuçlanır. Örneğin; ayrılmada oluşan hata sonucunda bir yumurta veya sperm hücresi fazladan bir kromozom 18 kopyasına sahip olabilir. Bu değişik üreme hücrelerinden biri, bir çocuğun genetik yapısına katkıda bulunursa; çocuğun vücut hücrelerinin her birinde ekstra bir kromozom 18 olacaktır.
Mozaik Trizomi 18 kalıtsal değildir. Mozaik Trizomi 18 hücre bölünmesi sırasında rastgele bir olay olarak ortaya çıkar. Sonuç olarak; vücudun bazı hücreleri normal 18 kromozoma sahipken diğer hücrelerde bu kromozomun üç kopyası bulunur.
Kısmi trizomi 18 kalıtsal olabilir. Bu formda 18. kromozom tüm vücut hücrelerinde iki adet bulunur. Yani hücrelerdeki 18. kromozom sayısı normaldir; ama bazen 18. kromozomun küçük bir parçası yine 18. kromozom üzerinde çift olarak bulunur. Bu formun şiddeti bu ilave parçasının ne derece etkili olduğuna bağlı olarak değişir. Trizomi 18 belirtileri olmamasına rağmen bu tür dengeli yer değiştirmeyi taşıyan insanlarda, bu durumdaki bir çocuğa sahip olma riskini artırmaktadır.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Fetal ultrasonografi, belirli kan çalışmaları, amniyosentez veya koryon villus örneklemesi (CVS) gibi özel testlere dayanarak doğumdan önce bir trizomi 18 sendromu ön tanısı konabilir. Ultrason tetkiklerinde bebeğin az hareket etmesi ve gelişmenin normal tempoda seyretmemesi, Trizomi 18 için bir işaret olabilir. Fakat bu konuda en kesin teşhis kromozom testi ile ortaya çıkar.
Trizomi 18 sendromunun tedavisi, her bir bireyde belirgin olan spesifik semptomlara yöneliktir. Böyle bir tedavi disiplinler arası bir tıp uzmanları ekibinin, koordineli çabalarını gerektirebilir. Etkilenen birçok bebek için beslenmeyi ve gerekli besinlerin alımını iyileştirmek için destekleyici tedbirler gerekebilir. Bu tür önlemler, burun içine yerleştirilmiş bir tüpten (nazogastrik tüp besleme) mideye sıvı besin maddelerinin verilmesini içerebilir. Ek olarak, vücut dokularına yeterli miktarda oksijen sağlamak için oksijen tedavisi gerekebilir.
Bazı durumlarda, tedavi hastalıkla ilişkili bazı anormalliklerin cerrahi olarak düzeltilmesini içerebilir. Yapılan cerrahi işlemler anatomik anormalliklerin doğasına ve ciddiyetine, bunlarla ilişkili semptomlara ve diğer faktörlere bağlı olacaktır. Bu bozukluğu olan çocuklar için destek ekibi yaklaşımı faydalı olabilir. Özel eğitim, fizik tedavi ve diğer tıbbi ya da sosyal hizmetleri içerebilir. Genetik danışmanlık, etkilenen çocukların aileleri için de faydalı olacaktır.
Hastalıkla İlişkili Genler
Vakaların çoğunluğu serbest trizomi 18 ile ilişkilidir. Mozaik trizomi 18, dokularda bulunan trizomik hücrelerin sayısına bağlı olarak; klasik trizomi 18’den normal bir fenotipe kadar değişen bir klinik tabloyla gelen birkaç hastada tespit edilmiştir. Trizomi 18 fenotipinin, 18 q11-q12 aralığının üç kopyasının varlığına bağlı olduğu görünmektedir.
Hastalığın Diğer İsimleri
- Tam Trisomi 18 sendromu
- Edwards sendromu
- Trisomi 18 sendromu
- Trisomi E sendromu
Trisomy 18 Sendromu için Yurt dışındaki Kuruluşlar:
- Chromosome Disorder Outreach (CDO)
PO Box 724
Boca Raton, FL 33429
Telephone: +1-561-395-4252
E-mail: https://chromodisorder.org/contact/
Website: https://chromodisorder.org/ - Hope For Trisomy
PO Box 921
Springtown, TX 76082
Toll-free: 866-977-6637
E-mail: [email protected]
Website: http://www.hopefortrisomy.org - Support Organization for Trisomy 18, 13, and Related Disorders (SOFT)
c/o Barb Vanherreweghe
2982 South Union Street
Rochester, NY 14624
Toll-free: 800-716-SOFT (7638)
Telephone: 585-594-4621
E-mail: [email protected]
Website: http://www.trisomy.org/index.php
Kaynakça
https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search_Simple.php?lng=EN
https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6321/trisomy-18