Genel Bilgi
İntrahepatik safra kanallarının ve böbrek kistlerinin anormal genişlemesiyle karakterize edilen bir durumdur. Caroli hastalığının altta yatan sebebi tam olarak anlaşılmamasına rağmen, genetik koşullar olduğu düşünülmektedir. Hastalığın tedavisi ise bireydeki belirtilere ve semptomlara göre değişmektedir.
Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler
Basit veya karmaşık Caroli hastalığının, bilinmeyen nedenlerden (sporadik) meydana gelen spontane bir genetik değişimden (mutasyon) kaynaklandığına inanılmaktadır. Araştırmacılar, bu hastalığın otozomal dominant genetik özellik olarak kalıtımsal olduğunu düşünmektedir. Buna karşılık, daha karmaşık olan Caroli hastalığının otozomal resesif genetik bir özellik olarak kalıtsal olduğu görülmektedir. Hastalığın daha karmaşık formundan sorumlu olan gen, kromozom 6’ya (6p21.1-p12) kadar izlenmiştir.
Belirti ve Semptomlar
Bu hastalıktan etkilenen insanlar, karın ağrısı ve kaşıntı ile ilişkili olabilecek tekrarlayan kolestaz dönemleri yaşarlar. Safradaki hareketsizlik, safra yolları içinde taşların gelişmesine de yol açabilir (intraductal lithiasis olarak adlandırılır). Tahriş ve enfekte olmuş safra kanallarına (bakteriyel kolanjit), sıklıkla sağ üst karın bölgesindeki ateş ve ağrılar eşlik eder. Yukarıda belirtilen semptomlara ek olarak, sendromdan etkilenen insanlarda ayrıca karaciğer fibrözü ve portal hipertansiyonu yaşayabilir.
Portal hipertansiyonu; kan kusma, kanlı dışkı ve karında su toplanması ile ilişkili olabilir. Caroli sendromu sıklıkla otozomal resesif polikistik böbrek hastalığı denilen kalıtsal bir durumla ilişkilendirilir. Caroli sendromundan etkilenen kişilerde ayrıca kolanjiokarsinoma (safra yolu epitel hücrelerinden orijin alan malign bir tümör) gelişme riski oluşabilir.
Figür 1: Caroli hastalığı. Karaciğer kesiti, kistik olarak dilate olmuş safra kanallarını gösterir.
Görüntü Kaynağı: https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/caroli-disease
Aşağıdaki tablo bu hastalığı olan kişilerin sahip olabileceği belirtileri listeler (Tablo 1). Çoğu hastalık için semptomlar kişiden kişiye değişecektir. Aynı hastalığı olan insanlar listelenen tüm belirtilere sahip olmayabilir. Bu tablo düzenli olarak İnsan Fenotip Ontoloji (Human Phenotype Ontology [HPO]) isimli veri tabanı tarafından güncellenmektedir. [https://hpo.jax.org/]
| Tıbbi terimler | Diğer isimler | HPO Numarası |
| Otozomal dominant kalıtım | 0000006 | |
| Kolanjit | Safra kanalı iltihabı | 0030151 |
| Dilatasyon | Tipik açılma veya genişleme | 0002617 |
| Epigastrik ağrı | 0410019 | |
| Epizodik ateş | Artmış vücut ısısı | 0001954 |
| Özofagus varisi | 0002040 | |
| Hepatomegali | Büyümüş Karaciğer | 0002240 |
| Karaciğer apsesi | 0100523 | |
| Portal Hipertansiyon | 0001409 | |
| Kusmak | 0002013 |
Genetik Görülme Sıklığı:
Caroli hastalığının basit formu, görünüşe göre daha karmaşık olan formdan çok daha az yaygındır. Her iki form için de kadınlarda erkeklerden daha yaygındır. Yeni doğan ve çocuklukta belirtiler veren vakalar kaydedilebilir; ancak en sık belirtiler yetişkinlikte görülür. Çok nadir görünen bu hastalığın, tahmini 1 / 1.000.000 yaygınlık gösterir.
Kalıtım Paterni/Deseni
Çoğu Caroli hastalığı vakası, ailevi hastalık öyküsü olmayan insanlarda düzensiz olarak ortaya çıkar. Nadir durumlarda, otozomal dominant polikistik böbrek hastalığı olan ailelerde Caroli hastalığı bildirilmiştir. Bu durumda ise otozomal dominant kalıtım desenini takip ettiği görülmektedir. Öte yandan, Caroli sendromu genellikle otozomal resesif kalıtım paternini takip eder. Otozomal resesif polikistik böbrek hastalığı ile birlikte sıklıkla görülür.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Caroli hastalığı ve Caroli sendromundan, genellikle karakteristik belirti ve semptomların varlığına bağlı olarak şüphelenilir. Karaciğer ve dalak alışılmadık derecede büyük olduğunda (hepatomegali ve splenomegali) ve aralıklı mide ağrısı mevcut olduğunda tanıyı doğrulamak için görüntüleme çalışmaları (örneğin ultrason ve BT taramaları) yapılması istenebilir. Bu çalışmaların sonuçları, Caroli hastalığının tanısı ile sonuçlanabilir.
Caroli hastalığının ve Caroli sendromunun tedavisi, her insanda bulunan belirti ve semptomlara dayanır. Örneğin; sıklıkla kolanjit atakları antibiyotiklerle tedavi edilebilir. Kolestazlı hastalarda yağda çözünen vitamin takviyesi önerilebilir. Ciddi kolestaz vakalarında cerrahi (lobektomi) gerekli olabilir. Safra kanalları içinde gelişen taşlar, ursodeoksikolik asit ile çözülebilir veya mümkünse cerrahi olarak çıkarılması gerekebilir. Portal hipertansiyonu olanlarda kanamayı önlemek için ilaçlar verilebilir ve kan akışını yeniden yönlendirmek için ameliyat (Portosistemik Şant) ciddi vakalarda önerilebilir.
Tekrarlayan enfeksiyonları olan kişiler için, özellikle portal hipertansiyon ile ilgili komplikasyonları olanlar, karaciğer nakli gerekebilir.
Hastalıkla İlişkili Genler
Caroli sendromu, sıklıkla PKHD1 genindeki mutasyonların neden olduğu bir durum olan otozomal resesif polikistik böbrek hastalığı ile ilişkilidir. Bununla birlikte, PKHD1 mutasyonları ile bağlantılı Caroli sendromu vakalarının tam sayısı bilinmemektedir.
Hastalığın Diğer İsimleri
İntrahepatik safra kanallarının konjenital polikistik dilatasyonu
İzole caroli hastalığı
İntrahepatik safra ağacının kistik dilatasyonu
Caroli Sendromu için Yurt dışındaki Kuruluşlar
ARPKD/CHF Alliance
PO Box 70
Kirkwood, PA 17536
Toll-free: 800-708-8892
Telephone: 717-529-5555
E-mail: [email protected]
Website: http://www.arpkdchf.org
Kaynakça
https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6002/caroli-disease
https://rarediseases.org/rare-diseases/caroli-disease/
https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search_Simple.php?lng=EN https://www.omim.org/entry/600643?search=caroli&highlight=caroli