Genel bilgi
Hiperekspleksi; yeni doğmuş veya anne karnındaki bebekleri etkileyen nadir görülen kalıtımsal nörolojik bir hastalıktır. Aynı zamanda çocukları ve yetişkinleri de etkileyebilir. Bu hastalığa sahip bireylerde ani ve beklenmedik ses, hareket veya dokunmaya karşı aşırı alarm tepkisi (göz seğirmesi veya vücut kasılmaları) gözlenir. Semptomlar bireysel hareketi önleyen aşırı kas kasılmalarını (hipertoni) içerir ve bu da hasta bireyin bilinç kaybı yaşamadan bir kütük gibi düşmesine sebebiyet verebilir. Aşırı refleksler (hiperreflektivite) ve düz yürüyememe de meydana gelebilir. Hiperekspleksi genellikle otozomal dominant karakterde kalıtılır ama otozomal resesif ya da nadiren X’e bağlı kalıtımlarından da görüldüğü rapor edilmiştir.
Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler
Hiperekspleksi hastalarının %30’unda GLRA1 geninde mutasyon vardır. GLRB, GPHN ve SLC6A5 genlerinde de mutasyonlarla görülür. X’e bağlı olduğunda ise ARHGEF9 geninde mutasyon olmuştur.
Bazı durumlarda, hasta olan anne yada babadan gelen mutasyona uğramış genle kalıtılır. Diğer durumlar ise, gende meydana gen yeni mutasyonlar sonucu oluşabilir. Bu durumlarda hasta bireyin ailesinde daha önceden bu hastalık görülmemiştir.
Belirti ve Semptomlar:
Çoğu hastalık için semptomlar kişiden kişiye göre değişir. Aynı hastalığa sahip insanlar aşağıdaki tabloda listelenmiş her semptoma sahip olmayabilir. Bu bilgiler Human Phenotype Ontology (HPO) adı verilen veri tabanından sağlanmaktadır. %80-99 insanın sahip olduğu semptomlar;
| MEDİKAL TERİM | DİĞER İSİMLER | HPO ID |
| Ataksi | 0001251 | |
| Esophagitis | Özafagus iltihabı | 0100633 |
| Fasikülasyon | Kas seğirmesi | 0002380 |
| Gastroesofagel reflü | Asit reflü | 0002020 |
| Hiatus hernia | Mide hernia | 0002036 |
| Hiperrefleksivite | Artmış refleksler | 0001347 |
| Joint stiffness | Katı eklemler | 0001387 |
| Kas katılığı | 0003552 | |
| Miyoklonus | 0001336 | |
| Rigidity | Kas katılığı | 0002063 |
| Spastisite | İstemsiz kas kasılması | 0001257 |
Genetik Görülme Sıklığı
<1/1.000.000
Kalıtım Paterni/Deseni
Hiperekspleksi farklı kalıtım paternlerine sahiptir.
Her bir hücrede ilişkili olduğu genlerin herhangi bir kopyasında meydana gelen mutasyonun bu rahatsızlığın görülmesinde yeterli olduğu otozomal dominant kalıtım paterni görülebilir. Bazı durumlarda, hasta olan anne yada babadan gelen mutasyona uğramış genle kalıtılır. Diğer durumlar ise, gende meydana gen yeni mutasyonlar sonucu oluşabilir. Bu durumlarda hasta bireyin ailesinde daha önceden bu hastalık görülmemiştir.
Hiperekspleksi; aynı zamanda ilişkili olduğu genlerden birinde her hücredeki genlerin iki kopyasının da mutasyona uğramasıyla ortaya çıkan otozomal resesif kalıtım paterni de gösterebilir. Anne ve baba mutasyona uğramış genlerin bir kopyasını taşırlar ancak hastalığa dair belirti ve semptom gözlenmez.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Ailede hiperekspleksi hastasının bulunması teşhisin önemli bir parçasıdır çünkü bu hastalık genelde genetik ilişkili olarak ortaya çıkar.
Teşhis klinik belirtilere ,moleküler genetik testlerine ve elektrofizyolojiye dayanır.
Bu hastalık elektronmiyografi ve elektroensefalografi ile teşhis edilebilir.
Hastalık yaygın olarak anti-anksiyete ve anti-spastik ilaç clonazepam ile tedavi edilir. Bazı insanlara carbamazepine, phenytoin, diazepam, valproate, 5-hidroxytryptophan, piracetam, phenobarbital ve fluoxetine içeren ilaç tedavileri de yardımcı olur. Bazı vakalarda, clobazam ve clonazepam ilaçlarının kombinasyonu gerekli olabilir.
Hastalıkla İlişkili Genler
GLRA1, GLRB, GPHN, ARHGEF9 ve SLC6A5 genlerinde meydana gelen mutasyonlar ile ortaya çıkar.
Hastalığın Diğer İsimleri
- Kalıtsal hiperekspleksi
- İrkilme sendromu (startle syndrome)
- Ailesel irkilme hastalığı (familial startle disease)
- Hiperekspleksi
- STHE
- Katı bebek sendromu(stiff-baby syndrome)
- Konjenital katı adam sendromu(stiff-man syndrome, congenital)
- Kok hastalığı
Kaynakça
https://rarediseases.org/rare-diseases/hyperekplexia/
https://ghr.nlm.nih.gov/condition/hereditary-hyperekplexia#inheritance
https://www.omim.org/entry/149400?search=hyperekplexia%20awaiting&highlight=hyperekplexia%20awaiting
https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/3129/hereditary-hyperekplexia