Genel Bilgiler
Apert sendromu primer olarak kafatası eklem yerlerinin erken birleşmesi (kraniyosinostoz), yüzün orta kısmında hipoplazi (yetersiz gelişim) ve el ve ayak parmakların yapışık olması durumu (sindaktili) ile karakterize konjenital (doğuştan) bir bozukluktur. Vakaların çoğu sporadiktir ama dominant kalıtım rapor edilmiştir [1]. Genetik Değişiklikler/Etken Faktörle
FGFR2 genindeki mutasyon (10q25.3-10q26) Apert sendromuna neden olmaktadır. Bu gen fibroblast büyüme faktör reseptörü 2 proteinini üretmektedir. Bu protein birçok fonksiyonunun yanı sıra embriyonik gelişim boyunca olgunlaşmamış (immatur) hücrelerin kemik hücrelerine dönüşmesini sağlayan sinyalini üretir. FGFR2 geninin spesifik kısmındaki mutasyon bu proteini değiştirir ve uzamış sinyale neden olur. Böylece kafatası, el ve ayak kemiklerinin erken kaynaşmasına neden olur [2]. Vakaların çoğunda bulunan de novo mutasyonları ileri baba yaşı ile ilişkilendirilmiştir [3].
Belirti ve Semptomlar
Bu sendromda kemiklere bağlanabilen el ve ayaklarda yapışıklılık ve akrosefali ile karakterize kafatasında şekil bozukluğu mevcuttur [4].
Büyüme: Normal doğum ağırlığına ve uzunluğuna rağmen büyüme hızında azalma kısa boya neden olmaktadır [5].
Baş: Sivri uçlu ama geniş kafatası, kafatasında geniş ve geç kapanan yumuşak bölge (fontanel) [5].
Yüz: Uzun ve geniş alın, düz yüz, çıkıntılı çene, sağ-sol asimetrisi [5].
Kulaklar: Duyma kaybı, kronik kulak enfeksiyonları (orta kulak iltihabı) [5].
Gözler: Yüzeysel göz çukuru, iki göz arasındaki mesafenin geniş olması, aşağıya çekik gözkapağı, göz fırlaklığı, şaşılık [5].
Burun: Düz burun, burun ve boğaz arasındaki açıklık darabilir, nefes alma ve yutma zorlaşabilir [5].
Ağız: Damakta darlık, yarık damak [5].
Dişler: Isırmada zorluk (Çiğneme sırasında dişlerin kapanamaması), diş gelişiminde gecikme [5].
Kardiyovasküler: Ventriküler duvarda delik/delikler [5].
Solunum: Nefes borusunun kıkırdak yapısında bozukluk, nefes alma ve yutmada zorluk [5].
Batın: Midenin alt kısmı ve ince bağırsağın (duedonum) üst kısmı arasında daralma, özofagusun tıkanması, rektal prolapsus (makat sarkması) [5].
Genitoüriner sistem: İnmemiş testis, kapalı vajina, böbrek genişlemesi [5].
İskelet: Sevikal vertebra birleşmesi (C5 ve C6), kolların iki kemiğinin birleşmesi, bilek kemiklerinin birleşmesi, el ve ayaklardaki kemik ve/veya derinin birleşmesi (sindaktili), baş parmağın son ekleminin kaşıklaşması [5].
Deri: Akne [5].
Nörolojik: Zihinsel gelişimde zorluk, beyin yarım kürelerinin bağlantısını oluşturan fibröz dokunun gelişiminde bozukluk, beyin boşluğunda/kavitesinde genişleme, beyin kavitelerini ayıran membranların gelişiminde bozukluk, limbik sistemde malformasyonlar. [5].
Genetik Görülme Sıklığı
160.000 doğumda 1 görümektedir [2].
Kalıtım Paterni/Deseni
Otozomal dominant geçişlidir. Bu da her bir hücrede mutant genin bir kopyasının bu sendroma neden olması için yeterli olduğu anlamına gelmektedir. Apert sendromu vakalarının hemen hemen tümü, gendeki yeni mutasyonlardan kaynaklanır ve ailelerinde hastalık öyküsü olmayan insanlarda görülür. Bununla birlikte, Apert sendromlu bireyler bu durumu bir sonraki nesle aktarabilirler [7].
Teşhis Yöntemleri
Bazı durumlarda fetoskopi veya ultrason ile doğum öncesi apert sendromunun teşhis edilebilmesi önerilebilmektedir. Fetoskopi boyunca esnek bir alet (endoskop) ile uterusa girilerek direkt olarak fetüs gözlemlenir ve bazı vakalrda fetal kan ve doku örnekleri (DNA analizi için) elde edilebilir. Fetal ultrasonografi noninvazif teşhis yöntemidir, ses dalgalarının yansıtılması ile fetüs gelişimine dair görüntülerin elde edilmesinde kullanılır [5].
Çoğu vakada teşhis klinik değerlendirme (karakteristik fiziksel bulguların teşhisi ve çeşitli testler (ör; moleküler DNA analizi)) ile doğumda veya ilk bebeklik döneminde koyulmakta veya doğrulanmaktadır. Apert sendromu ile ilişkilendirilen anormallikleri (ör; iskeletsel anormallikler, işitme bozuklukları, konjenital kalp bozuklukları vb.) tespit etmek veya karakterize etmek için ileri görüntüleme teknikleri (bilgisayarlı tomografi (BT) taraması veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) veya diğer teşhis testleri de kullanılabilmektedir [5].
Tedavi
Apert sendromunun tedavisi spesifik semptomlarına ve hastalığın şiddetine göre değişkenlik göstermektedir ama beyin gelişimini korumak ve kafatası kemiklerinin birleşmesini engellemek için cerrahi gerekmektedir [8].
Kraniyal genişletme veya kraniyosinostoz cerrahisi: Erken dönemde kafatası kemiklerinin birleşmesinin tedavisi için uygulanan cerrahidir. Normal kafa içi basıncına sahip 6-12 aylık bebeklere uygulanmaktadır [9].
Orta yüz bölgesinin düzetilmesi: Yüzde çökük görünüm (orta yüz hipoplazisi), kafatası şeklinde anormallik veya gözlerin konumunda anormallik (orbital distopi) gibi problemler için kafatası ve yüzde düzeltmeler yapılmaktadır. Ameliyatın zamanı çocukların durumuna göre değişkenlik göstermektedir. Okul öncesi (4-8 yaş) yapılan cerrahi çocuğun psikolojik durumunu iyileştirmeyi amaçlamaktadır. Ancak bu yaşlarda yapılan cerrahi sonrası yüz anormallikleri meydana gelebilmekte ve yetişkinlikte tekrar cerrahi gerekebilmektedir. Bu nedenle bazı cerrahlar bu düzeltme ameliyatını çocuğun yüz gelişimi tamamlandıktan sonra önermektedir [9].
Oküler hipertelorizmin düzeltilmesi: Gözler arasındaki geniş olan mesafe daraltılmaktadır. Gözler arasındaki kemiğin bir kısmı alınır ve göz çukurları yakın olacak şekilde yerleştirilmektedir [9].
Ayrıca Apert sendromlu kişilerin çenelerinin konumu ve şeklini düzeltmek için veya sindaktili veya diğer iskeletsel anormalliklerin tedavisi için başka cerrahiler gerekebilmektedir. Hastanın gelişimi tamamlandığı zaman ortodontik tedaviler gerekebilir. Konuşma, işitme ve psikolojik durumlar ile ilgili problemlerin tedavisinde de ihtiyaç duyulmaktadır [10].
Hastalıkla İlişkili Genler
FGFR2 (10q25.3-10q26).
Hastalığın Diğer İsimleri
Akrosefalosindaktili sendromu, Tip I
ACS1
ACS I
Sindaktili Oksisefali
Kaynaklar
Mantilla-Capacho, J.M., et al., Apert syndrome with preaxial polydactyly showing the typical mutation Ser252Trp in the FGFR2 gene. Genet Couns, 2005. 16(4): p. 403-6.
Blank, C.E., Apert’s syndrome (a type of acrocephalosyndactyly)-observations on a British series of thirty-nine cases. Ann Hum Genet, 1960. 24: p. 151-64.
‘‘https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=261&Disease_Disease_Search_diseaseGroup=Apert-syndrome&Disease_Disease_Search_diseaseType=Pat&Disease(s)/group%20of%20diseases=Apert-syndrome&title=Apert%20syndrome&search=Disease_Search_Simple’’ Orphanet. (Erişim Tarihi: 11.03.2019).
Apert, M. E. De l’acrocephalosyndactylie. Bull. Mem. Soc. Med. Hop. Paris 23: 1310-1330, 1906.
‘‘https://rarediseases.org/rare-diseases/apert-syndrome/. National Organization for Rare Disorders. (Erişim Tarihi: 11.03.2019).
‘‘https://ghr.nlm.nih.gov/condition/apert-syndrome#sourcesforpage’’. Genetics Home Reference. (Erişim Tarihi: 11.03.2019).
‘‘https://ghr.nlm.nih.gov/condition/apert-syndrome#diagnosis’’. Genetics Home Reference. (Erişim Tarihi: 11.03.2019).
Conrady, C.D., B.C. Patel, and S. Sharma, Apert Syndrome. 2019.
https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/5833/apert-syndrome#ref_15272. National Center for Advancing Translational Sciences. (Erişim Tarihi: 11.03.2019).
Mathijssen, I.M., Guideline for Care of Patients With the Diagnoses of Craniosynostosis: Working Group on Craniosynostosis. J Craniofac Surg, 2015. 26(6): p. 1735-807.