Genel Bilgi, Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler
Sistinoz nadir görülen, sistin adlı amino asidin böbrek, göz, karaciğer, pankreas ve beyin gibi organlarda birikimi yüzünden ortaya çıkan multisistematik genetik bir rahatsızlıktır. Hastalık, nefropatik sistinoz, orta sistinoz ve nefropatik olmayan (veya oküler) sistinoz olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Hastalığın yaş aralığı, semptomları ve çeşidi kişiden kişiye değişmektedir. Nefropatik sistinoz bebeklik döneminde ortaya çıkan, en yaygın görülen ve en tehlikeli sistinoz formudur. Erken teşhis ve teşhisi takip eden tedavi süreci hastalığın ilerlemesini ve semptomların görülme sıklığını önemli derece etkilemektedir. Böbrek ve gözler en çok etkilenen organlardır. Nefropatik sistinoz veya orta sistinoz hastaları bir süre sonra mecburi böbrek nakli olmak zorundadır. Nefropatik olmayan (veya oküler) sistinoz sadece gözdeki korneaları etkilemektedir.
Belirti ve Semptomlar
| Medikal terminoloji | Genel adı |
| Hastaların %80 ila % 99’u bu semptomları göstermektedir | |
| Aminoasidüri | İdrarda yüksek amino asit seviyesi |
| Korneada opaklık | |
| Dehidrasyon | |
| Ergenlik döneminde gelişimde gecikme | |
| Kilo alamama | |
| Yorgunluk | |
| Hipokalmei | Kanda düşük Potasyum seviyesi |
| Hipofosfatemi | Kanda düşük Fosfat seviyesi |
| Hipotiroidi | Tiroidin normalden az çalışması |
| Kas zayıflığı | |
| Miyopati | Kas dokusu hastalığı |
|
Nefrojenik diabetes insipidus | |
| Nefropati | |
| Fotofobi | Gözde ışığa karşı aşırı hassasiyet |
| Polidipsi | Aşırı susuzluk |
| Proteinüri | Urinde yüksek protein seviyesi |
| Renal tübüler fonksiyon bozukluğu | Böbreklerde filtre yapan yapıların anormal fonksiyonu |
| Kısa boy | |
| Stereotypy | Tekrarlayan hareketler |
| Type I diabetes mellitus | Type 1 diyabet |
| Kusma |
| Medikal terminoloji | Genel adı |
| Hastaların %30 ila % 79’u bu semptomları göstermektedir | |
| Böbrek yetmezliği | |
| Retinopati | iltihaplanmayan retina hastalığı |
| Raşitizm | Zayıf ve yumuşak kemikler |
| Medikal terminoloji | Genel adı |
| Hastaların %5 ila % 29’u bu semptomları göstermektedir | |
| Anormal pyramidal semptomlar | |
| Kranial sinir felci | |
| Dysphasia | |
| Ateş | |
| Yürüyüş bozukluğu | |
| Hafif zihinsel engel | |
| Malabsorption | bağırsakların belirli besinleri sindirememesi |
| Portal hipertansiyon | |
| Görme bozukluğu | |
| Medikal terminoloji | Genel adı |
| Hastaların %1 ila %4’u bu semptomları göstermektedir . | |
| Körlük | |
| Serebral Kalsifikasyon | Kalsiyumun beyinde anormal depolanması |
| Diabetes mellitus | |
| Erkek hipogonadizm | Erkek eşeysel bezininde foksiyonel azalma |
| Ağız-Yutak disfaji | Yutkunmada zorluk |
| Birincil hipotriodi | |
| Renal Fanconi syndrome | |
| 5.seviye kronik böbrek rahatsızlığı |
Genetik Görülme Sıklığı
100.000 ila 200.000 kişide bir görülmektedir. Birleşik Krallık ve Fransa’da ise hastalığın görülme olasılığı yüksek ve 26.000de bir dir.
Kalıtım Paterni/Deseni
Hastalık otozomal çekinik gen ile taşındığından, kişinin belirti ve semptomları göstermesi için hastalığa ait mutasyona uğramış iki aleli de taşıması gerekmektedir.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Teşhis;
- Öncelikle hastalıkla özdeşleşmiş belirti ve semptomlara bakılır.
- Sonrasında klinik testler ile beyaz kan hücrelerindeki (polimorfonükleer lökositler) sistin seviyesi ölçülür.
- Hastalık Fanconi sendromuyla benzerlik gösterdiği için, idrar testinde görülen mineral, amino asit, su, karnitin gibi değerlerin fazla düşük olması Falconi sendromu belirtilerindendir.Bu şekilde hastalığın diğer hastalılarla karıştırılmaması ve uygun tedavi uygulanabilmesi mümkündür.
- Deneyimli bir göz doktoru tarafından yarık lamba (slit lamp) adı verilen bir yüksek çözünürlüklü mikroskop kullanılarak,korneadaki sistin kristallerini açığa çıkarılabilmektedir.
- Genetik testler sonucu CTNS genindeki mutasyonlar ortaya çıkarılabilmektedir
- Ayrıca hastalığı taşıma riski olan bebeklerde prenatal tanı, amniyotik sıvıdan alınan örnekte sistin seviyesi ölçülerek de konulabilmektedir.Anne karnında hastalık riski taşıyan bebeklerde ayrıca,koryonik villus örneklemesi olarak bilinen ve yine sistin seviyesini ölçmeyi amaçlayan bir testle tanı koyulabilmektedir.
Tedavi seçenekleri ;
- Vitamin ve elektrolit takviyesi tedavi olarak uygulanabilmektedir.
- İndomethacin ilacı genel durumu koruma ve büyümeyi sağlamaktadır.
- Cysteamine (her gün 1.3 g/m2 yada 1.9 g/m2 ‘lık doz halinde günde 4 kez ) lizozomlardaki sistin miktarını düşürerek hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir ve hatta durdurabilir. Sisteaminin yan etkileri arasında gastrointestinal semptomlar, ağız kokusu, ter kokusu ve alerjik reaksiyonlar bulunur.Kullanılan bazı ilaçlar;
- Cysteamine hydrochloride (Marka: Cystaran) – Sigma-Tau Pharmaceuticals, Inc. Tarafından üretilmektedir.
FDA(Yiyecek ve İlaç Yönetimi) tarafında onaylanan göstergeye göre Sistinoza sahip bireylerde korneada biriken sistin kristalleri tedavisi için kullanılmaktadır
(National Library of Medicine Drug Information Portal) - Cysteamine enteric coated (Marka: Procysbi) -Horizon Pharma USA, Inc. Tarafından üretilmektedir.
FDA(Yiyecek ve İlaç Yönetimi) tarafında onaylanan göstergeye göre 1 yaş ve üstü çocuk ve yetişkinlerde nefrotik sistinozla mücadele için kullanılmaktadır.
(National Library of Medicine Drug Information Portal)
Hastalıkla İlişkili Genler
Hastalık CTNS geninde oluşan mutasyonlardan kaynaklanmaktadır. CTNS genindeki mutasyonlar, hücrede taşıma görevinde bulunan cystinosin proteinin deformasyona uğramasına neden olur. Normal şartlarda cystinozin hücre içinde bulunan hazmetme ve geri dönüştürmeden sorumlu organel olan lizozomdan sistin moleküllerini atmakla yükümlüdür. Cystinosinin deforme yahut eksik olma durumunda sistin lizozom içerisinde birikir ve kristalleşir. Sistin kristalleşmesi lizozomun hareketlerini engellediğinden böbrek göz gibi organları etkiler.
Hastalığın Diğer İsimleri
–Sistin Depo Hastalığı
-Sistin Hastalığı
Kaynakça
https://www.omim.org/entry/219750?search=cystinosis&highlight=cystinosi
https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/6236/cystinosis
https://www.orpha.net/consor/cgibin/Disease_Search.phplng=EN&data_id=11&Disease_Disease_Search_diseaseGroup=Cystinosis&Disease_Disease_Search_diseaseType=Pat&Disease(s)/group%20of%20diseases=Cystinosis&title=Cstinosis&search=Disease_Search_Simple
https://rarediseases.org/rare-diseases/cystinosis/