Genel Bilgi
N-Acetylglutamate Sentaz (NAGS) Eksiliği otozomal çekinik gen ile taşınan, hiperamonyemiye neden olan üre siklüs bozunluklarındandır. Bu hastalık hem vücudun proteinleri işlemesini hem de vücuttan amonyak atılımını etkileyen metabolik bir bozukluktur. Hastalığın sonucu olarak kişi vücudundan amonyağı atamaz ve bunun sonucu olarak vücutta fazlaca amonyak birikir. Amonyak, vücudun proteinleri işlemesiyle ortaya çıkar ve vücutta çokça birikirse kişi için zehirli hale gelir.
Epidemiyoloji
Çok nadir ve tam olarak yaygınlığı bilinmemektedir. Ancak dünya genelinde 1-2 milyon insanın bu hastalığa sahip olduğu tahmin edilmektedir.
Klinik Bilgi
Hastalık her yaşta ortaya çıkabilmektedir, ancak çoğunlukla yenidoğanlarda görülmektedir. Klinik görünümü değişiklik göstermekle beraber en yaygın olanları; kusma, hiperaktivite, letarji (uyuşukluk), diyare (ishal), beslenmede isteksizlik, nöbet, hipotoni, geç psikomotor gelişimi ve solunum bozukluklarıdır. Hiperamonyemi sonuçları ağır olan bir hastalıktır ve çoğunlukla hiperamonemik komaya neden olmaktadır.
Etiyoloji
Birincil rahatsızlık NAGS geninde (17q21.31) oluşan mutasyonlar sonucu ortaya çıkmaktadır ve kısmı NAGS aktivitesi eksikliğine neden olmaktadır. NAGS’ın ürünü NAG (N-acetylglutamate), üreojenezin birinci basamağını katalize eden enzim olan korbomil fosfat sentez I’in (CPSI) allosterik aktivatörüdür. N-Acetylglutamate Sentaz Eksiliği, organik asitik hastalıklar, yağ asidi metabolizmasında oluşan bozukluklar veya valproik asit tedavisi sonucunda da oluşabilmektedir.
Genetik Yatkınlık
N-Acetylglutamate Sentaz Eksiliği’ne, 17q21 kromozomunda bulunan N-acetylglutamate sentaz geninin mutasyona uğraması neden olmaktadır. Bu hastalık nesilden nesile otozomal çekinik gen ile aktarılmaktadır. Bu yüzden kişinin bu hastalığa sahip olabilmesi için her hücredeki sorumlu geninin ikisinin de mutasyona uğramış olması gerekmektedir. Hasta bireyler, mutasyona uğramış bir geni anneden bir diğer geni de babadan almaktadır. Bu durumda ebeveynler taşıyıcı olarak adlandırılmaktadır. Taşıyıcılar otozomal çekinik gene sahip oldukları için bu hastalığın belirti veya semptomlarını göstermezler. İki otozomal çekinik gene sahip bireyin çocuğu olduğunda, bu çocuk %25 ihtimalle hasta, %50 ihtimalle taşıyıcı ve %25 ihtimalle ne hasta ne de taşıyıcı olacaktır.
Belirti ve Semptomları
N-Acetylglutamate Sentaz Eksiliği’ne sahip hastaların %30-%79’unda çocuklukta görülen kas hipotonisi, mide bulantısı, kusmaya rastlanmakta olup; %5-%29’unda da akut hiperamonyemi ve gergin ruh haline rastlanmaktadır. Ayrıca hasta bireylerde koma durumu, öğrenme güçlüğü, zihin bulanıklığı, kordinasyon eksikliği ve gelişimsel gecikme görülebilmektedir. Bu semptomlar kişiden kişiye göre farklılık göstermektedir ve kişi bütün semptomlara sahip olmak zorunda değildir. Semptomları ve belirtileri ileri yaşlarda göstermeye başlayan insanlar, erken yaşlarda gösterenlere veya besin tüketiminde proteine fazlaca yer veren insanlara göre belirti ve semptomları daha hafif yaşarlar. Yenidoğanlarda N-Acetylglutamate Sentaz Eksiliği’nin semptomları enerji eksikliği, yemek yemede isteksizlik, nöbet, anormal vücut hareketleri, çok düzensiz ve zor nefes alma, değişken vücut ısısıdır.
Teşhis Konulması
Nadir görülen bir genetik hastalığın tanısının konması zor olduğu için doktorlar genellikle kişinin tıbbi geçmişini, şüphe duyulan semptomlarını incelemekte; fiziksel muayne ve laboratuvar testi sonuçlarının değerlendirilmesiyle de hastalık teşhisini koymaktadır. Ayrıca hastalık karaciğerde azalış gösteren NAGS aktivitesinden de anlaşılabileceği için teşhis DNA analizi ile de desteklenebilmektedir. Hastalığın ana ayırıcı tanısı karbomil fosfat sentezi eksikliğidir.
Tedavi Edilmesi
N-Acetylglutamate Sentaz Eksiliği hastaları için uygulanan ana tedavi günlük dozlarla karglumik asit almaktır. Karglumik asit yapısal bakımdan NAGS’a benzemektedir ve korbomil fosfat sentez I’i (CPSI) aktive etmektedir.
Diğer İsimleri
- N-Acetylglutamate Sentaz Eksiliği’ne Bağlı Hiperamonyemi
- NAGS Eksikliği
- Tip III Hiperamonyemi
Kaynakça