BOĞMACA

Genel Bilgi
Whooping Cough; İç çekme öksürüğü, Boğmaca öksürüğü ya da kısaca Boğmaca, sıklıkla çocuklarda ve adölesanlarda görülen, Bordetella Pertussis isimli hareketsiz gram negatif bakterinin sebep olduğu ve bu yüzden Pertussis olarak da bilinen hastalıktır. Bazen B.Parapertussis isimli bakteri de benzer bir hastalık yapar fakat daha hafif geçer.

Basit bir üst solunum yolu enfeksiyonuna benzer başlayan hastalığın semptomları, çok şiddetli art arda gelen öksürük ve ardından derin iç çekme (whoop) şeklinde ataklar ile devam eder. Tanı burun ve boğaz kültürü, PCR ve serolojik yöntemler ile konur. Tedavisi makrolid antibiyotikler ile yapılır. Sadece insanlarda hastalık yapmaktadır, bilinen hayvan rezervuarı yoktur.

Bulaş hastalardan kataral ve erken paroksismal dönemlerde bakteriyi içeren solunum yolu sekresyonları ile olur. Bulaşıcılık yüksektir, yakın temasta bulunan kişilerin %80’inden fazlasında tespit edilmiştir.

Boğmaca aşı ile önlenebilen bir hastalıktır. ABD’de yapılan çalışmalarda Boğmaca sıklığının 1980 yılından bu yana arttığı gösterilmiştir. Artışın sebebi olarak daha önceden aşı yapılan kişilerin bağışıklığının azalması ve ebeveynlerin çocuklarına aşı yapılmasını reddetmeleri gösterilmektedir. 1 yaş altındaki korunmasız bebeklerde hastalık insidansı en fazla artmaktadır ve yine boğmacaya bağlı ölüm en fazla bu gruptaki hastalarda olmaktadır. 2016 yılında ABD’de 15.737 boğmaca vakası saptanmış ve 7 hasta kaybedilmiştir. Kaybedilen 7 hastanın 6’sı 1 yaş altı infantlardır.

Belirtiler

İnkübasyon dönemi 7-14 gün arasında değişmekle beraber 3 haftaya kadar uzayabilir.

B.Pertussis solunum sistemi mukozasına tutunur, mukus sekresyonunu artırır. Mukus tabakası giderek kalınlaşır ve yapışkanlığı da artar. Komplike olmayan hastalık 6-10 hafta kadar sürer ve 3 döneme ayrılır : Kataral, Paroksismal ve Konvelesan

Kataral dönem: Sinsice başlar. Genelde hapşırma, göz yaşı akması, yorgunluk, iştahsızlık gibi nezle bulguları görülür. Daha sonra önce geceleri kötüleşen daha sonra gündüzleri de devam eden inatçı öksürük başlar. Ateş nadirdir.

Paroksismal dönem : Başlangıçtan 10-14 gün sonra paroksismal döneme geçilir. Öksürüğün sıklığı ve ciddiyeti artar.  Nefes verirken(ekspirasyon)  5’ten fazla boğulurcasına öksürük şeklinde olan ciddi ataklar görülür, bunu nefes alma(inspirasyon) sırasındaki ‘’whoop’’ takip eder, hasta nefes açlığı ile bir anda derin bir nefes alır. Hasta bu ataklar sırasında mukus çıkarabilir, kusma görülebilir. Siyanotik durum infantlarda daha sıktır.

Konvelesan dönem : Başlangıçtan ortalama 4 hafta sonra semptomların yavaş yavaş kaybolduğu iyileşme dönemi başlar. Paroksismal öksürükler aylarca sürebilir. Bunun için aşırı hassas hale gelmiş solunum yolları sebep gösterilir.

Tanı

• Nazofarenks kültürleri , direk floresan antikor testleri , serolojik testler ve PCR

Hasta kataral dönemdeyken tanı zordur. Bronşitlerden, Influenza ve Adenovirus enfeksiyonlarından ayrımı yapılmalıdır. Gerekirse Tüberküloz bile akla gelmelidir.

Kültürler kataral ve erken paroksismal dönemdeki hastaların %80-90’ında pozitif olarak gelir.

Fakat uzun inkübasyon dönemi vardır ve laboratuvarlar Pertussis’ten şüphelenildiği hakkında bilgilendirilmelidir.

Sürüntü örneklerinde yapılan spesifik floresan antikor testleri doğru tanı koydurur fakat kültürler kadar sensitif değildir.

En sensitif olan ve tercih edilen test Polimeraz Zincir Reaksiyonudur. ( PCR )

Beyaz küre sayısı çoğunlukla 15000-20000/μL arasında olur. Fakat normal veya 60,000/μL kadar yüksek olan vakalar da vardır. Parapertussis kültür ile ya da floresan antikor tekniği ile ayırt edilir.

Tedavi

• Destek Tedavisi
• Eritromisin ya da Azitromisin ( Makrolidler )

Hastalığı ciddi olan infantlar için hastaneye yatış ve izolasyon önerilir. 5 gün antibiyotik tedavisinden sonra izolasyon sonlandırılabilir. Gerektiğinde mukus aspirasyonu hayat kurtarıcı olabilir. Oksijen tedavisi, trakeostomi ya da entübasyon gerekebilir.

Önlem
Aktif bağışıklık için standart olarak çocukluk çağında asellüler aşı yapılmaktadır. Bu aşı difteri ve tetanoz aşılarını da içerir(DTaP). Çocuklar 2. 4. 6. 18.ayda ve 4-6 yaş arasında olmak üzere 5 kez boğmaca aşısı olmaktadır. Ama ergenlik döneminden itibaren aşının etkinliğinde azalma ile birlikte boğmaca vakalarında görülen artış nedeni ile bir çok ülke 11-18 yaşları arasında yapılan Difteri-Tetanoz aşısının tekrarını artık Difteri-Tetanoz ve Boğmaca ( Tdap ) aşısı şeklinde yapılmasını öneriyor.

Profilaksi
21 gün içinde öksürük semptomları başlayan hasta yakınlarına ya da yüksek riskli kişilerin hasta ile teması halinde 7-14 gün arasında eritromisin ya da azitromisin verilmelidir. Aşı olup olmadıkları önemli değildir.

Yüksek Risk : Infantlar, 3.trimesterde olan hamileler, hastalığı tolere edemeyecek diğer hastalıkları olanlar ( Bağışıklık bozuklukları, orta veya yüksek şiddetli astım, kronik akciğer hastalığı vb. )

Hastalığın Diğer İsimleri
Boğmaca,
Pertussis hastalığı,
100 Gün hastalığı,

Kaynaklar
1.BUSH.LARRY (2019) Pertussis – Infectious Diseases – MSD Manual Professional Edition, MSD     Manual Professional Edition. Available at: https://www.msdmanuals.com/professional/infectious-diseases/gram-negative-bacilli/pertussis (Accessed: January 23, 2019).

2. National Center for Immunization and Respiratory Diseases Division of Bacterial Diseases: 2016 Provisional Pertussis Surveillance Report. Centers for Disease Control and Prevention, 2017.
3. Centers for Disease Control and Prevention: The Pink Book: Pertussis. 2015.
4. Wikipedia Contributors (2019) Whooping cough, Wikipedia. Wikimedia Foundation. Available at: https://en.wikipedia.org/wiki/Whooping_cough (Accessed: January 26, 2019).

‌