Genel Bilgi
Herediter Anjiyoödem nadir ve genetik bir hastalıktır. Herediter Anjiyoödem vücudun farklı bölgelerinde tekrar ederek kendini gösteren şişlik (ödem) ataklarıyla ortaya çıkar. Kalıtsal anjiyoödem (HAE), şişlik ve / veya karın ağrısı ile sonuçlanan geçici ve tekrarlayan derialtı ve / veya submukozal ödem ataklarının ortaya çıkması ile karakterize genetik bir hastalıktır. Bu atakların şiddeti ve sıklığı hastadan hastaya ve bir hastanında ömrü boyunca değişiklik gösterebilir. Ataklar genellikle huzursuzluk vericidir ve boğazda (larinks) gelişen ataklar nefes almayı durdurarak boğulmaya sebep olabileceği için hayati tehlike taşır.
Genetik Değişiklikler / Etken Faktörler
Etolojisi ;
Üç tip HAE tanımlanmıştır. HAE tip 1 ve 2, C1 inhibitörünü (C1-INH) kodlayan SERPING1 genindeki (11q12-q13-1) anomalilerden kaynaklanır: tip 1, silinmede veya C1’te kantitatif bir kusura neden olan kesilmiş bir transkriptin ekspresyonundan kaynaklanır.
-INH; tip 2, C1-INH’de kalitatif bir kusurya yol açan nokta
mutasyonlarından kaynaklanır. Bulaşma otozomal dominanttır ve çoğu vakada heterozigot vardır. Ödemler, C1-INH eksikliğinin bir sonucu olarak yüksek bradikinin seviyelerine yanıt olarak kan damarlarının geçirgenliğinin artmasıyla tetiklenir. HAE tip 3, baskın olarak kadınları içerir; östrojen içeren oral kontraseptiflerin kullanımı ve hamilelik çökeltici faktörlerdir. HAE tip 3, C1-INH eksikliğinden kaynaklanmaz, ancak bradikinin seviyelerinin yükselmesine neden olan kininogenaz aktivitesindeki bir artışla ilişkilidir. Bazı vakalar koagülasyon faktörü 12 (Hageman faktörü; F12; 5q33-qter) fonksiyon kazancı mutasyonları ile ilişkilidir, ancak diğer genetik anomaliler tanımlanmaya devam etmektedir.
C1-Esteraz inhibitöründeki problem şu anlama gelir; vücut sistemimizdeki inflamasyonu kontrol eden mekanizma artık düzgün çalışmamaktadır. Bunun sonucu olarak kan damarlarının duvarlarında açılan boşluklardan sızan sıvılar deri altında toplanarak dışarıda gördüğümüz şişlik (ödem) ataklarını oluşturur.
Belirti ve Semptomlar
Kalıtsal anjiyoödem başlangıcı herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir, ancak en çok çocukluk veya ergenlik döneminde yaygındır. Hastalar 48-72 saatlik bir süre kalan ve değişken frekansta nüks eden beyaz, sınırlı prekurjik ödemler ile başvururlar.
Ödemler, bazen asitli ve hipovolemik şokla ilişkili, intestinal tıkanma sendromunda görülene benzer bir klinik tabloya yol açan sindirim sistemini içerebilir. Larinks ödemiuygun tedavi olmadığında% 25 ölüm riskiyle hayati tehlike arz edebilir. Diş tedavileri laringeal ödem için tetikleyici bir faktördür. Yüzün ödemleri laringeal tutulum için risk
faktörüdür. Yaralanma, ameliyat, anestezi, stres, enfeksiyon, değişen hormon seviyeleri, menstrüasyon veya oral kontraseptifler gibi belirli tetikleyiciler atakların gerçekleşmesine sebep olabilir.
Karın (abdomen) veya bağırsaklarda gelişen ataklar genellikle en acı veren ve şiddetli ishale, kusmaya ve katlanılmaz bir ağrıya sebep olan ataklardır. Bu ataklar sıklıkla diğer hastalıklarla (örneğin apandisit yangısı karıştırılarak gereksiz cerrahi operasyonara sebep olabilirler.
Genetik Görülme Sıklığı
Prevalans 1-9 / 100.000 olarak tahmin edilmiştir. (2011)
Kalıtsal anjiyoödemde 50.000 kişiden 1’ini etkilediği tahmin edilmektedir. Tip I,
vakaların yüzde 85’ini oluşturan en yaygın olanıdır. Tip II vakaların yüzde 15’inde görülür ve tip III çok nadir görülür.
Kalıtım Paterni/Deseni
Herediter Anjiyoödem (HAÖ) toplam nüfusta 10,000’de 1 veya 50,000’de 1 oranda görülür. (2018)
Herediter Anjiyoödem hastalarının çoğu aile öyküsüne sahiptir. Hastalık genetik olduğu için aileden gelmektedir. Ancak hastaların %20-25’inde aile öyküsü olmadan dahi rastgele olarak HAÖ gelişmiştir.
Herediter Anjiyoödem hastası olan birinin çocuğuna hastalığı geçirme oranı her zaman %50’dir. Geçişlerde hastanın cinsiyetinin bir önemi yoktur. Bu durum otozomal dominant paternde kalıtsaldır, yani her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyası düzensizliğe neden olmak için yeterlidir. Bazı durumlarda, etkilenen bir kişi etkilenen bir ebeveynin
mutasyonunu devralır. Diğer vakalar, gendeki yeni mutasyonlardan kaynaklanır ve ailelerinde hastalık öyküsü olmayan kişilerde ortaya çıkar.
Herediter Anjiyoödem hem kadınlarda hem de erkeklerde görülür. Tüm etnik gruplarda neredeyse aynı oranda bulunmaktadır.
Teşhis Yöntemleri ve Tedavileri
Tanı Yöntemleri
HAE tip 1 ve 2’nin teşhisi, C4 konsantrasyonlarının ölçülmesine ve C1-INH’nin kantitatif ve fonksiyonel analizine dayanır. HAE tip 3 tanısı klinik tablonun tanınması etrafında döner; C4 ve C1-INH seviyeleri normal. F12 genindeki mutasyonlar için analiz önerilebilir, ancak hastaların sadece% 15’inde bulunur. Ayırıcı tanı, genellikle ürtiker ile ilişkili olan edinilmiş anjiyoödem, bağırsak oklüzyon sendromu ve histamin kaynaklı anjiyoödem (alerjenik veya alerjik olmayan kökenli) içermelidir. Asemptomatik bireyleri içeren aile üyelerinin taranması tavsiye edilir.
Yöntem ve Tedavi
Kortikosteroid tedavileri etkili değildir. Avrupa’da akut ataklar subkutan ikatibant (bradikinin reseptörü antagonisti) veya intravenöz C1-INH konsantrasyonu ile tedavi edilmelidir. Traneksamik asit veya danazol ile profilaktik tedavi, sık atakları olan hastalar için önerilebilir.
HAÖ tedavisinde atakların belirtilerinin azalmasına (akut atak tedavisi) yardım edebilecek çeşitli tedavi yöntemleri mevcuttur. Bu yöntemlere ne kadar erken başvurulursa o kadar etkili oldukları çalışmalarla saptanmışır. En etkili tedavi yöntemlerinden biri olan “kendine uygulama” (self-injection) yöntemi hastalara atak başlar başlamaz ilaçları uygulayabilmesi için öğretilmelidir.
İlaçların bazıları atakların gerçekleşmemesi için (profilaktik tedavi) düzenli olarak kullanılabilir.
Hayati prognoz, kulak burun boğaz (KBB) ödemi durumunda tanı almış ve uygun tedaviye erişimi olan hastalar için iyidir. Önemli morbidite, sindirim sistemi tutulumu ile ilişkili olabilir ve ağrı nedeniyle hastaların bir bölümünün en az üç gün yatakta kalmasına neden olur.
Hastalığın Diğer İsimleri
HAÖ
Kalıtsal anjiyonörotik ödem
Kalıtsal bradikinin kaynaklı anjiyoödem
Ailesel anjiyonörotik ödem
Kalıtsal olmayan histamin kaynaklı anjiyoödem
C1 esteraz inhibitör eksikliği
C1 inhibitör eksikliği
HAÖ
HANE
Kaynaklar
- https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=12136
- https://haei.org/turkey/sikca-sorulan-sorular/
- https://ghr.nlm.nih.gov/condition/hereditary-angioedema