Genel Bilgi
Otozomal dominant nokturnal frontal lob epilepsisi (ODNFLE-ADNFLE), ailelerde görülen nadir bir epilepsi şeklidir. Bu hastalık, etkilenen bir kişi uyurken genellikle gece meydana gelen nöbetlere neden olur. ADNFLE’li bazı kimselerin de gün boyunca nöbet geçirmesi vardır.
ADNFLE’nin karakteristik nöbetleri, her biri birkaç saniye ile birkaç dakika arasında süren kümelerde ortaya çıkma eğilimindedir. Bazı insanlar uykularından uyanmalarına neden olan hafif nöbetlere sahiptir. Diğerleri, kolların atılma veya fırlatma hareketleri ve bacakların bisiklet hareketleri gibi ani, tekrarlayan hareketleri içerebilecek daha ciddi bölümlere sahiptir. Kişi yataktan kalkıp etrafta dolaşabilir; bu da uyurgezerlikle karıştırılabilir. Kişi ayrıca ağlayabilir ya da inleme, konuşma veya homurdanma sesleri çıkarabilir. Bu bölümler bazen kabuslar, gece terörleri veya panik ataklar olarak yanlış teşhis edilir.
ADNFLE dahil olmak üzere bazı epilepsi türlerinde, aura adı verilen nörolojik semptomlar genellikle nöbetten önce gelir. ADNFLE’li insanlarda aura ile ilgili en sık görülen semptomlar karıncalanma, titreme, korku hissi, baş dönmesi ve düşme ya da itilme hissidir. Bazı etkilenen insanlar ayrıca nefes darlığı, aşırı hızlı nefes alma (hiperventilasyon) veya boğulma hissi bildirmişlerdir. ADNFLE’li insanlarda nöbetleri neyin ortaya çıkardığı açık değildir. Bölümler stres veya yorgunluk ile tetiklenebilir, ancak çoğu durumda nöbetlerin tanınmış tetikleyicileri yoktur.
ADNFLE ile ilişkili nöbetler bebeklikten yetişkinliğe kadar herhangi bir zamanda başlayabilir, ancak çoğu çocuklukta başlar. Bölümler yaşla daha hafif ve daha az sık olma eğilimindedir. Etkilenen kişilerin çoğunda, nöbetler ilaçla etkili bir şekilde kontrol edilebilir.
ADNFLE’li çoğu kişi entelektüel olarak normaldir ve nöbetler arasında beyin fonksiyonlarıyla ilgili herhangi bir problem yoktur. Bununla birlikte, ADNFLE’li bazı insanlar psikiyatrik bozukluklar (şizofreni gibi), davranışsal problemler veya zihinsel yetersizlik yaşamıştır. Bu ek özelliklerin bu kişilerde epilepsi ile doğrudan ilişkili olup olmadığı açık değildir.
1994 yılında Avustralya, Kanada ve İngiltere’deki ailelerde tanımlanmıştır.
Genetik Değişiklikler / Etken Faktörler
CHRNA2, CHRNA4 ve CHRNB2 genlerindeki mutasyonlar ADNFLE’ye neden
olabilir. Bu genler, nöronal nikotinik asetilkolin reseptörü (nAChR) adı verilen daha büyük bir molekülün farklı parçalarının (alt birimler) yapılması için talimatlar sağlar.
Belirti ve Semptomlar
CHRNA2, CHRNA4 ve CHRNB2 genlerindeki mutasyonlar ADNFLE’ye neden
olabilir. Bu genler, nöronal nikotinik asetilkolin reseptörü (nAChR) adı verilen daha büyük bir molekülün farklı parçalarının (alt birimler) yapılması için talimatlar sağlar.
Bu reseptör beyindeki sinir hücreleri (nöronlar) arasındaki kimyasal sinyalleşmede önemli bir rol oynar.
Nöronlar arasındaki iletişim, bir nörondan salınan ve komşu nöronlar tarafından alınan nörotransmiterler adlı kimyasallara bağlıdır. Araştırmacılar CHRNA2, CHRNA4 ve CHRNB2 genlerindeki mutasyonların beyindeki bazı nörotransmiterlerin normal salımını ve alımını etkilediğine inanıyor. Nöronlar arasındaki sinyallerde ortaya çıkan değişiklikler muhtemelen nöbetlerle ilişkili anormal beyin aktivitesini tetikler.(Görsel 1)
Görsel 1, Sinir hücresi sinapsında nörotransmiterlerin serbest bırakılması ve alımı…
kaynak: Credit: Designua/Shutterstock.com
ADNFLE ile ilişkili nöbetler beynin ön lobları denilen bölgelerinde başlar. Beynin bu bölgeleri, muhakeme, planlama, yargılama ve problem çözme gibi birçok kritik fonksiyonda yer alır. CHRNA2, CHRNA4 ve CHRNB2 genlerindeki mutasyonların neden beyinde başka bir yerde değil de ön loblarda nöbetlere neden olduğu açık değildir. Araştırmacılar ayrıca bu nöbetlerin uyku sırasında neden en sık meydana
geldiğini belirlemeye çalışıyorlar. (Görsel 2)
Görsel 2, Beyin yan görünüm, kaynak: Credit: National Institute on Aging/National Institutes of Health
ADNFLE’nin genetik nedeni, etkilenen ailelerin sadece küçük bir yüzdesinde tanımlanmıştır. Bazı durumlarda, nAChR’yi oluşturanlardan başka bir gen söz konusudur. Geri kalan ailelerde, durumun nedeni bilinmemektedir. Araştırmacılar, nAChR’nin diğer alt birimlerindeki mutasyonlar dahil olmak üzere koşulun altında olabilecek diğer genetik değişiklikleri araştırıyorlar.
Genetik Görülme Sıklığı
ADNFLE nadir bir epilepsi şekli gibi görünmektedir; prevalansı bilinmemektedir. Bu durum dünya çapında 100’den fazla ailede bildirilmiştir.
Kalıtım Paterni/ Deseni
Bu durum otozomal dominant paternde kalıtsaldır, yani her hücrede değiştirilmişgenin bir kopyası epilepsi gelişme riskini arttırmak için yeterlidir. CHRNA2, CHRNA4 veya CHRNB2 geninde bir mutasyon geçirenlerin yaklaşık yüzde 70’i nöbetler geliştirir. Çoğu durumda, etkilenen bir kimsenin hastalığa yakalanmış bir ebeveyni ve
diğer akrabaları vardır. Diğer vakalar sporadik (tek-tük) olarak tanımlanmaktadır, bu da etkilenen bir kimsede hastalığın aile öyküsü olmadığı anlamına gelir. “Otozomal dominant nokturnal frontal lob epilepsisi 20. kromozom ile kalıtılır.
Nöbetler 8-11 yaşları arasında başlar. Uykuda motor nöbetler söz konusudur. Birkaç saat içinde yaklaşık 8-10 adet nöbet görülür. Uyku deprivasyonu nöbet gelişimini aktive eder. Elektroensefalografide NREM evre II’de bifrontal veya tek taraflı frontal 8-11 Hz frekansında diken aktivitesi izlenir.(32)”
Teşhis Yöntemleri ve Tedavileri
ADNFLE’li insanlar genellikle uyku sırasında geceleri ortaya çıkan nöbet geçirir.
ADNFLE’li bazı kimselerin de gün boyunca nöbet geçirmesi vardır. Bu nöbetler birkaç saniye ile birkaç dakika arasında sürebilir ve uykudan basit uyarılmaya neden olmaktan dramatik kas spazmlarına ve hareketlerine kadar değişebilir. ADNFLE’ın başlangıcı bebeklikten yetişkinliğe kadar uzanır, ancak çoğu vaka çocuklukta başlar.
Belirtilere ve EEG gibi testlerin sonuçlarına dayanarak teşhis edilir. ADNFLE, otozomal dominant şekilde kalıtsaldır ve birkaç genden herhangi birinde meydana gelen bir mutasyondan kaynaklanabilir. Bununla birlikte, çoğu durumda, genetik neden bulunamadı. Nöbetler genellikle nöbet önleyici ilaçlar ile kontrol edilebilir. Bazı durumlarda, uyku sırasında video-EEG izlemesi gereklidir. ADNFLE’den şüpheleniliyorsa, genetik test istenebilir. Bununla birlikte, genetik testler ADNFLE familya öyküsü olan kişilerin sadece %20’sinde ve aile öyküsü olmayan kişilerin
%5’inden daha azında tanıyı doğrulayabilir.
ADNFLE’li çoğu insan normal zekaya (düşünme yeteneği) sahiptir, ancak bazı durumlarda zeka azalır. ADNFLE’li bazı kimselerde ayrıca psikiyatrik bozukluklar veya davranış sorunları vardır, ancak bunların ADNFLE ile doğrudan ilişkili olup olmadıkları açık değildir. Epilepsili hastalarda sık görülen psikiyatrik sorunlar için Nörolojik Hastalıkların Psikiyatrik Yansımaları bölümüne bakınız.
Epileptik hastanın normal bir hayat sürdürmesi bazı basit noktalara dikkat edilerek çoğu zaman mümkündür. Ancak toplumdaki genel eğitimsizlik bazen bu hastaların hayatını gereksiz şekilde zorlaştırmakta ve verimsizleştirmektedir. Tüm adımlar, hastanın mümkün olduğunca normal bir hayat sürmesi, yani eğitim, evlenme, meslek sahibi olma ve boş zamanlarını değerlendirme gibi çeşitli sosyal olayları normal bir
şekilde sürdürmesi amacıyla atılmalıdır.
Hastalığın Diğer İsimleri
• ADNFLE
• Epilepsy, nocturnal frontal lobe, 1; ENFL1
• ODNFLE
Kaynaklar
• https://ghr.nlm.nih.gov/condition/autosomal-dominant-nocturnal-frontal-lobe-
epilepsy
• https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/11918/autosomal-dominant-nocturnal-
frontal-lobe-epilepsy
• https://www.omim.org/entry/600513
• http://www.itfnoroloji.org/epilepsi/Epilepsi.htm
• http://www.balkanmedicaljournal.org/uploads/pdf/pdf_BMJ_1582.pdf
• (32) Beaumanoir A. The Landau-Kleffner syndrome. Roger J, Bureau M, Dravet C,
Genton P, Tassinari CA, Wolf P, editors. Epileptic syndromes in infancy, child- hood
and adolescence. 3rd ed. London: John Libbey; 2002. p. 231-43.