Genel Bilgi
Neurofibromatosis type 1 (nörofibromatoz tip 1) deri renklerinde değişiklik (pigmentasyon) ve deri, beyin ve vücudun diğer bölgelerinde sinirler üzerinde tümör büyümesi ile karakterize edilmiş bir durumdur. Bu durumun işaret ve belirtileri oldukça değişkenlik gösterir.
Belirti ve Semptomlar
Erken çocukluktan itibaren, neredeyse nörofiromatoz tip 1’li bütün hastalar, derilerinde koyu renkli yamalar şeklinde görünen çoklu sütlü kahve renkli lekelere sahiptirler. Bu bölgeler birey büyüdükçe sayı ve boyut olarak büyür. Koltukaltı ve kasıklardaki benekler tipik olarak daha ileri çocuklukta görülür
Nörofibromatoz tip 1’e sahip oan çoğu erişkin, genellikle hemen deri altında bulunan iyi huylu tümörler olan nörofibroma geliştirir. Bu tümörler omuriliğe yakın sinirlerde veya vücudun diğer bölgelerindeki sinirler boyunca da görülebilir. Nörofibromatoz tip 1’e sahip bazı bireyler sinirler boyunca gelişebilen kötü huylu tümörler de geliştirebilir. Bu tümörler genellikle ergenlik ya da erişkinlikte gelişmekte olup kötü huylu çevresel sinir kılıf tümörleri olarak adlandırılır. Nörofibromatoz tip 1’li bireyler aynı zamanda beyin tümörleri veya kan kanseri (lösemi) de dahil olmak üzere başka kanser türlerinin gelişmesi riskini de taşırlar.
Çocuklukta, iyi huylu kitleler Lisch nodülleri olarak adlandırılır ve genellikle iriste gözlenir. Lisch nodülleri görüşü etkilemez. Bazı bireylerde optik sinir (gözden beyne uzanan sinir) üzerinde de tümör gelişimi gözlenir. Bu tümörlere optik glioma denir ve görme azlığı ya da tamamen görme kaybına neden olabilirler. Bazı vakalarda ise görmeyi etkilemezler.
Nörofibromatozis Tip 1’in diğer semptomları yüksek kan basıncı (hipertanisyon), kısa boy, olağandan büyük baş ve omurganın farklı biçimlenmesi (skolyoz) gibi iskelet anormallikleridir. Çoğu nörofibromatozis tip 1’li bireyin zeka seviyesi normal olmakla birlikte bu hastalarda öğrenme engelleri ve dikkat yetersizliği ve hiperaktivite hastalığının (ADHD) sıklıkla gözlendiği bilinmektedir.
Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler
NF1 genindeki mutasyonlar nörofibromatoz tip 1’e yol açar.
NF1 geni, nörofibromin isimli proteini üretmeyi sağlayan kodu içerir. Bu protein, sinir hücreleri ve sinirler etrafındaki özelleşmiş hücreleri (oligodendrositler ve Schwann hücreleri) birçok hücrede üretilir. Nörofibromin bir tümör baskılayıcı olarak çalışır; bu, hücrelerin çok hızlı veya kontrolsüz bir biçimde büyümelerini engellemesi anlamına gelir. NF1 genindeki mutasyonlar nörofibrominin hücre büyüme ve bölünmesini kontrol edemeyen fonksiyonsuz bir versiyonunun üretilmesine yol açar. Sonuçta vücuttaki sinirler boyunca nörofibroma gibi tümörler gelişebilir. NF1 genindeki mutasyonların, öğrenme engelleri ve sütlü kahve rengindeki benekler gibi nörofibromatoz tip 1’in diğer özelliklerine nasıl yol açtığı net değildir.
Genetik Görülme Sıklığı
Nörofibromatoz tip 1 dünya çapında her 3000—4000 kişiden 1’inde görülür.
Kalıtım Paterni / Deseni
Nörofibromatoz tip 1’in kalıtım deseninin otozomal dominant olduğu düşünülmektedir. Bu bozukluğa sahip bireyler, her hücrede NF1 geninin 1 mutant kopyasını taşır halde dünyaya gelirler. Vakaların yaklaşık yarısında ebeveynlerden biri bu hastalığa sahiptir ve mutant gen bu ebeveynden kalıtılmıştır. Geri kalan hastalar ise, ailede hastalık öyküsü olmaksızın yeni mutasyonlar sonucu hastalığı edinirler.
Tek bir değişikliğe uğramış genin hastalık geliştirmeye yettiği çoğu otozomal baskın hastalıkların aksine, nörofibromatoz tip 1’de tümör oluşumunun tetiklenmesi için her iki kopya genin de değişikliğe uğramış olması gerekmektedir. İkinci kopyadaki bir NF1 geni mutasyonu, bireyin hayatı süresince sinirler etrafındaki hücrelerde gerçekleşir. NF1 geni mutasyonuyla doğmuş neredeyse her birey, birçok hücrede ikinci mutasyonu edinerek nörofibromatozis tip 1’e özgü tümörleri geliştirir.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Nörofibromatozis tip 1 teşhisi, yukarıda belirtilen karakteristik semptomların gözlenmesi ve NF1’i tanıyan bir oftalmoloğun göz muayenesi, NF1 geni mutasyon analizi, beyin ve diğer etkilenmiş bölgelerin MRI incelemesi ve komplikasyonlara dayalı diğer testler yardımıyla yapılır.
Hastalığın özel bir tedavisi yoktur. Ağrıya ya da fonksiyon kaybına yol açan tümörler alınabilir. Çok hızlı büyüyen tümörler kansere yol açabileceğinden hemen alınmalıdır. Ciddi tümörler için deneysel tedaviler araştırma aşamasındadır.
Hastalıkla İlişkili Genler
NF1
Hastalığın Diğer İsimleri
- Nörofibromatoz 1
- NF1
- Periferal Nörofibromatoz
- Recklinghausen Hastalığı
- von Recklinghausen Hastalığı
Kaynaklar