1.Heterotaksili
2.Viseral heterotaksi
Hastalığın Bilinen Diğer İsimlerİ
1.heterotaksili
2.Viseral heterotaksi
Heterotaxy Syndrome Nedir?
Heterotaxy sendromu iç organların göğüs ve batında anormal bir şekilde konumlanması ile oluşan nadir bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip bireylerde kalp, akciğerler, karaciğer, bağırsaklar gibi iç organları etkileyen kompleks doğumsal bozukluklar görülür.
Normal bir insan vücudunda, her organın sağda veya solda olmak üzere kendine özel konumu vardır. Örneğin kalp, dalak ve pankreas vücudun sol tarafında bulunurken karaciğerin büyük bir ksmı sağ taraftadır. Organların bu normal düzenine “situs solitus” denir. Nadiren, organların oryantasyonları sağdan sola çevrilir. Bu duruma “situs inversus” denir. Bu ayna görüntüsü oryantasyonu, vücudun diğer kısımlarını etkileyen bir sendromun parçası olmadıkça, herhangi bir sağlık sorununa neden olmaz. Heterotaxy sendromu iç organların situs solitus ile situs inversus arasında bir yerlerde olmasıdır ve bu duruma “situs ambiguus” denir. Organların bu anormal oryantasyonu genellikle ciddi sağlık sorunlarına yol açar.
Heterotaxy sendromu kan taşıyan büyük damarlar da dahil kalbin yapısını değiştirebilir. Ayrıca her bir akciğerdeki lob sayısı ve soluk borusundan akciğerlere giden tüplerin (bronş) uzunluğu gibi akciğerlerin yapısını da etkileyebilir. Batında dalak bulunmayabilir (asplenia) veya küçük ve çok sayıda zayıf fonksiyonlu dalaklar bulunabilir. Karaciğer olması gereken yer olan vücudun sağ kısmında değil tam ortasında bulunabilir. Bazı hasta bireylerde doğum öncesi erken gelişim evrelerinde meydana gelen bağırsakların anormal bükülmesi olan intestinal malrotasyon görülebilir.
Semptomlar / Belirtiler
- Dudaklar veya ciltte morarmalar (cyanosis, oksijen eksikliğinden kaynaklanan)
- Nefes alıp vermede zorluklar
- Enfeksiyon riskinde artış
- Sindirim problemleri
En ciddi komplikasyonlar ise kritik konjenital kalp rahatsızlıklarından dolayı ortaya çıkar. Çocuklukta biliary atresia ( safra kanallarında oluşan bir problem) başka ciddi sağlık sorunlarına neden olur.
Görülme Sıklığı
Heterotaxy sendromunun görülme sıklığı dünya genelinde 10.000 kişide 1 olduğu tahmin edilmektedir. Bununla birlikte, araştırmacılar bu hastalığın teşhisinin yetersizliğinden şüphelenmektedir ve bu yüzden aslında bundan daha yaygın olabilir. Heterotaxy sendromu tüm doğumsal kalp defektlerinin yaklaşık yüzde 3’ünü oluşturur. Bilinmeyen nedenlerden dolayı, hastalık Asya’daki popülasyonlarda Kuzey Amerika ve Avrupa’dan daha yaygın görülmektedir. Son araştırmalar, Amerika Birleşik Devletleri’nde, durumun siyah veya İspanyol annelerin çocuklarında, beyaz annelerin çocuklarından daha sık meydana geldiğini bildirmektedir.
Genetik Etmenler
Heterotaxy sendromuna birçok gendeki mutasyonlar neden olabilir. Bu genlerden üretilen proteinler hangi organların sağda bulunacağını hangilerinin de solda bulunacağını belirlemede rol oynar. Bu süreç doğum öncesi erken gelişim evrelerinde işler. Bu genlerden en az 20 tanesinin heterotaxy sendromuna neden olduğu düşünülmektedir. Nadiren bu genlerdeki insersiyon, delesyon, duplikasyon ve diğer düzenlemeler bu sendromun oluşmasına neden olur.
Heterotaxy sendromu kendi kendine de oluşabilir ya da başka genetik hastalıkların bir özelliği olabilir. Örneğin primary ciliary dyskinesia denilen bir rahatsızlığa sahip bireylerin en az %12 si aynı zamanda heterotaxy sendromludur. İç organların anormal konumlanmasının yanında, primary ciliary dyskinesia hastalığında solunum sistemi enfeksiyonları ve infertilite (kısırlık) görülür.
Bilimsel çalışmalar hamile kadınlarda bazı faktörlerin de çocukta bu sendromun oluşmasına yol açtığını göstermektedir. Bunlar şeker hastalığı (diabetes mellitus), sigara ve saç boyasına, kokaine ve bazı laboratuvar kimyasallarına maruz kalmak olarak sayılabilir.
Bazı hastalarda ise hastalığa neden olan herhangi bir genetik mutasyon ya da bir diğer risk faktörü bulunmaz. Bu durumda hastalığa neden olan etmenler bilinmiyor.
Hastalığa Neden Olan Bazı Genler
- ACVR2B
- CFAP53
- CFC1
- CITED2
- CRELD1
- DNAH5/11
- DNAI1
- NKX2-5
Kalıtım Paterni
Birçok durumda heterotaxy sendromu sporadiktir yani bir ailede yalnızca bir bireyde görülür. Buna rağmen sendromlu bireylerin yaklaşık %10’unun yakın akrabalarından birinde (ebeveyn veya kardeş) bir konjenital kalp rahatsızlığının bulunduğu saptanmıştır. Ailelerde heterotaxy ortaya çıktığında -mutasyona uğrayan gene bağlı olarak- otozomal baskın, otozomal çekinik veya X-kromozomuna bağlı kalıtım paterni gösterebilir. Primary ciliary dyskinesianın bir özelliği olarak ortaya çıktığında ise otozomal çekinik kalıtıma sahiptir.
Teşhis ve Tedavi
Heterotaxy tipik olarak bir CT veya MRI taramasıyla teşhis edilir. Kalbin spesifik görüntülemesi olan ekokardiyogram veya elektrokardiyogram da ayrıca teşhiste kullanılabilir. Eğer heterotaxyden şüpheleniliyorsa iç organların fonksiyonlarını gösteren detaylı tetkikler yapılır.
Tedavi her bireyde etkilenen organa bağlıdır. Çocuklarda kalp defektlerini düzeltmek için bir dizi kalp ameliyatları gerekebilir. Ladd prosedürü gibi bazı cerrahi müdahaleler intestinal malrotasyonu düzeltmek için kullanılabilir.
Kaynaklar