Leigh Sendromu genellikle hayatın ilk yılında ortaya çıkan şiddetli bir nörolojik hastalıktır. Bu durum mental durumun ve hareket yeteneklerinin (psikomotor gerileme) ilerleyici kaybıyla karakterizedir ve tipik olarak solunum yetmezliği yüzünden iki ya da 3 yıl içerisinde ölümle sonuçlanır. Bireylerin küçük bir kısmında yetişkinliğe kadar semptom gelişmez ya da daha yavaş ve kötüleştiren semptomlara sahiptirler.
İşaret ve Semptomları
- Kusma
- Diyare
- Disfaji
- Hipotoni
- Distoni
- Ataksi
- Periferal Nöropati
- Oftalmoparezi
- Nistagmus
- Optik atrofi
- Dizartri
- Spastisite
- Sakarlık
- Tremor
- Dispne
- Strabismus
- Hipertrofik kardiomiyopati
Bu Durum İçin Diğer İsimler
- Klasik Leigh Sendromu
- Leigh Nekrotize Ensefalopatisi
- Leigh’in Hastalığı
- Leigh’in Nekrotize Ensefalomiyelopatisi
- SNE
- Subakut Nekrotize Ensefalopati
- İnfantil Subakut Nekrotize Ensefalopati
- Jüvenil Subakut Nekrotize Ensefalopati
- Leigh Hastalığı
- Subakut Nekrotize Ensefalomiyelopati
Leigh Sendromunun Alt Dalları
- Yetişkin Başlangıçlı Subakut Nekrotize Ensefalomiyelopati
- İnfantil Nekrotize Ensefalopati
- X’e Bağlı İnfantil Nekrotize Ensefalopati
Sıklık
Leigh Sendromu 40.000 yeni doğanda en az bir kişiyi etkiler. Bu durum belli popülasyonlarda daha yaygındır. Örneğin bu durum Kanada’nın Qebec Saguenay Lac-Saint-Jean bölgesinde yaklaşık 2.000 yenidoğanda bir ve Faroe Adalarında yaklaşık 1.700 bireyde bir meydana gelir.
Kalıtım Paterni
Leigh Sendromu farklı kalıtım paternlerine sahiptir. En yaygın olan kalıtım paterni otozomal resesif paterndir, bu her hücredeki gen kopyalarının her ikisinde de mutasyon var demektir. Bu kalıtım paterni nüklear DNA’yla bağlantılı olan genleri ve SURF1’i içerir ve birçok hasta için geçerlidir. Bireyin ebeveynlerinde mutasyonlu genin bir kopyasını taşırlar ama tipik olarak durumun işaret ve semptomlarını göstermezler.
Leigh Sendromlu hastaların yaklaşık %20’sinde bu durum maternal kalıtım olarak bilinen mitokondrial paternden aktarılmıştır. Bu patern MT-ATP6’yı ve mitokondrial DNA’yı içerir. Çünkü yumurta hücreleri ama sperm hücreleri değil gelişen embriyoya mitokondriyi verebilir bu sebeple çocuklara sadece anneleri bu yolla hastalığı aktarabilir. Bu hastalıklar her jenerasyonda belirebilir ve erkekleri de kadınları da etkiler ama babalar mitokondrial DNA ile bağlantılı değişiklikleri çocuklarına aktaramazlar. Nadiren mitokondrial DNA’daki mutasyonlar spontan olarak meydana gelir ve ailede Leigh Sendromu geçmişi yoktur.
Nüklear DNA’sında mutasyon olan etkilenmiş az sayıda bireyin kalıtımı X’e bağlı resesif paterndir. Bu kalıtım paterni mutasyonlu gen X kromozomuna yerleştiğinde olur ki bu kromozom cinsiyet kromozomlarından bir tanesidir. Erkeklerde (sadece bir X kromozomları vardır) genin bir kopyasındaki değişim duruma sebep olmak için yeterlidir. Kadınlarda (2 tane X kromozomuna sahiptirler) mutasyonun kopyaların her ikisinde de meydana gelmesi hastalığa sebep olur. Bu yüzden X’e bağlı resesif hastalıkların erkeklerde görülmesi kadınlara göre daha sıktır. X’e bağlı kalıtımın karakteristik özelliği babalar X genini oğullarına aktaramazlar.
Teşhis
Leigh Sendromunun teşhisi klinik değerlendirme ve özelleşmiş testlerin çeşitliliğiyle ve özellikle görüntüleme teknikleriyle doğrulanabilir. Magnetik rezonans görüntüleme (MRI) ve bilgisayarlı tomografi (CT) görüntüleri beyinde belirli yerdeki anormal alanları ortaya çıkarabilir (bazal ganglia, beyin sapı ve gri madde). MRI organların ve dokuların kesitsel görüntüleri için kullanılır.
Beynin serebral korteksinde küçük veya büyük kistler görülebilir. Laboratuvar testlerinde kanda asidik atık ürünleri ve ilaveten piruvatla alanin yüksek seviyede çıkabilir (laktik asidoz). Kan şekeri(glikoz) belki normalden daha düşük olabilir. Karaciğerden olan piruvat karboksilaz enzimi olmayabilir ve tiyamin trifosfatın inhibitörünün ürünü etkilenmiş bireylerin idrarında görülebilir.
Standart Terapiler
Tedavi
Leigh Sendromunun herhangi bir tipi için kanıtlanmış bir terapi yoktur. Tedavi önerileri açık uçlu çalışmalar, olgu çalışmaları ve kişisel gözlemler göz önüne alınarak yapılır. Leigh Sendromunun tedavisi her hastada ortaya çıkan spesifik semptomlara göre yönlendirilir. Tedavi uzman takımının eforu ve koordineli çalışmasını gerektirebilir. Pediatristlere, kardiyologlara, nörologlara, odyologlara, göz uzmanlarına ve diğer sağlık profesyonellerine sistematik olarak ihtiyaç duyulabilir ve kapsamlı bir şekilde etkili tedavi planlanmalıdır.
Leigh Sendromunun en yaygın tedavisi tiyamin (vitamin B1) ya da tiyamin türevlerinin verilmesidir. Bazı hastalar geçici semptomatik ilerlemeler deneyimleyebilir ve hastalığın ilerleyişinde hafif bir yavaşlama olabilir. Bu hastalarda ayrıca piruvat dehidrogenaz enzim kompleksinin eksikliği vardır yüksek yağ ve düşük karbonhidrat diyeti önerilebilir.
Leigh Sendromlu görme bozukluğu yaşayan bazı insanlarda servisler faydalıdır. Genetik danışmanlık hastalıktan etkilenmiş bireylerin ailelerine önerilmektedir. Diğer tedavi semptomatik ve destekleyicidir.
Kaynakça
- rarediseases.org/rare-diseases/leigh-syndrome/
- https://ghr.nlm.nih.gov/condition/leigh-syndrome