Genel Bilgi
Genelleştirilmiş (yaygın) püstüler psoriasis (GPP), psoriasis adı verilen ciddi bir cilt hastalığı olup, sedef hastalığının nadir şeklidir, GPP ve diğer sedef hastalıkları anormal enflamasyondan kaynaklanır. Püstüler Psoriasis Püstüler [PUHS-choo-lar] psoriazis, kırmızı deri ile çevrili beyaz püstüller (bulaşıcı olmayan irin kabarcıkları) ile karakterizedir. İrin beyaz kan hücrelerinden oluşur. Bu bir enfeksiyon olmayıp, bulaşıcı değildir. Vücudun belirli bölgeleriyle sınırlı olabilir – örneğin el ve ayaklar. Genelleştirilmiş (yaygın) püstüler sedef hastalığı da (GPP) vücudun çoğunu kapsayabilir. Derinin kızarması, ardından püstüller ve ölçeklendirilmesi ile birlikte bir döngüye girme eğilimindedir.
Enflamasyon, yaralanma ve yabancı istilacılara (bakteri gibi) verilen normal bir bağışıklık sistemi tepkisidir. Ancak, iltihap anormal ve kontrolsüz olduğunda, vücudun dokularına ve organlarına zarar verebilir. GPP’li bireylerde art arda cilt bölgelerinin kızardığı ve iltihaplandığı ve irin dolu kabarcıklar (püstüller) geliştirdiği bölümler vardır. Deri sorunlarına ateş, bazen ağrı, aşırı yorgunluk (yorgunluk), kas güçsüzlüğü, artan sayıda beyaz kan hücresi ve vücuttaki diğer iltihap belirtileri (sistemik iltihaplanma) eşlik eder.
Enflamasyon sorunları azalır ve sıklıkla tekrarlar. Tetikleme çoğu zaman bilinmese de, bölümler enfeksiyon, bazı ilaçlara maruz kalma, menstrüasyon veya hamilelik ile tetiklenebilir. GPP, tedavi edilmezse yaşamı tehdit edici olabilir. Psoriasis vulgaris, sedef hastalığının en sık karşılaşılan formudur. Lezyonlar çoğunlukla diz, dirsek, saçlı deri gibi bölgelerde görülür. Sedef tırnaklarda da yerleşebilir ve hatta yalnızca tırnakta da görülebilir. İnvers psoriasis tipi sedefler; koltuk altı, kasık, göğüs altı gibi kıvrım yerlerinde sınırlı kalmaktadır. Bu bölgeler nemli olma özelliğine sahip olduğu için sedeflerin kepeklenme olmaksızın, kızarıklık ve kabarıklıklara yol açtığı görülür. Mantar enfeksiyonları, sedefin bu tipini tetikleyebilmektedir.
Yalnız birçok GPP (yalnızca GPP) olsa da, bazıları, GPP görünmeden önce veya sonra psoriasis vulgaris (PV) olarak adlandırılan başka bir cilt durumunun özelliklerini geliştirir. Psoriasisin en yaygın şekli olan PV, vücudun bazı bölgelerinde kırmızı, pullu cilt lekeleri (plaklar) ile karakterizedir. HIV / AIDS’li insanlar da dahil olmak üzere bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde sedef hastalığı daha kötü olabilir. Sedef hastalığı olan bazı insanlarda artrit (psoriatik artrit) olup, Eğer psoriatik artrite dökülmeler eşlik ediyorsa tanısı kolay bir şekilde koyulabilir. Tek başına eklem tutulumun görüldüğü hastalardaysa tanı koymak daha güçtür. Ek olarak, sedef hastalığı olan kişilerde yağlı karaciğer hastalığı, kalp hastalığı ve felç gibi kardiyovasküler bozukluklar riski daha yüksektir.
Bazı tipteki sedef hastalığına sahip kişilerin depresyon belirtileri göstermesi oldukça sık rastlanan bir durumdur. Bunun sebebi ise yaraların çirkin görünümünün diğer insanların dikkatini çekmesi ve bu durumun da kişinin öz saygısını zedelemesidir.
Genetik Değişiklikler/ Etken Faktörler
IL36RN ve CARD14 dahil olmak üzere birçok gendeki mutasyonlar, GPP gelişme riskini arttırır. Bu iki gen, özellikle derideki iltihaplanmanın düzenlenmesinde rol oynayan proteinlerin yapılmasına yönelik talimatlar sağlar.
IL36RN geninden üretilen IL-36Ra proteini, cilt iltihabını teşvik etmek için sinyal yollarını tetikleyen spesifik proteinlerin aktivitesini bloke eder. GPP’ye dahil olan IL36RN gen mutasyonları, ciltteki IL-36Ra proteini miktarını azaltır. IL-36Ra tarafından kontrol edilmediğinde, iltihaplanmayı teşvik eden sinyal yolları aşırı aktiftir.
Tersine, CARD14 proteini normal olarak iltihap sinyalini açar. GPP ile ilişkili CARD14 gen mutasyonları, CARD14 proteininin aktivitesini artırarak ciltteki kontrolsüz iltihaplanma sinyallerine yol açar. Bu sinyal yolaklarının güçlendirilmesi, cilt problemlerine ve GPP’nin sistemik enflamasyon özelliklerine katkıda bulunan anormal enflamatuar reaksiyonlarla sonuçlanır.
IL36RN gen mutasyonları en sık tek başına GPP ile ilişkilidir ve sadece PV (psoriasis vulgaris) olan kişilerde de nadiren bulunur. Bu gendeki mutasyonlar, sadece GPP için en yaygın genetik risk faktörü olarak görünmektedir. CARD14 gen mutasyonları hem GPP hem de PV’li kişilerde daha sık bulunur, ancak bu gende değişiklikler sadece GPP’li kişilerde de bulunmuştur.
GPP’li birçok insan, IL36RN veya CARD14 geninde bir mutasyona sahip değildir. Bazıları tanımlanmamış diğer genlerdeki mutasyonlar da durumla ilişkilendirilebilir. İlişkili genlerden birinde bir gen mutasyonuna sahip olmak, bir bireyin GPP’ye sahip olacağı anlamına gelmez. Araştırmacılar çevresel veya diğer genetik faktörlerin bir bireyin durumu geliştirip geliştirmeyeceğini belirlemede yardımcı olduğundan şüpheleniyor.
Belirti ve Semptomlar
Sedef hastalığı ciltte kızarıklık, gümüş rengi ölçekler ve tahrişe neden olan bir cilt hastalığıdır. Psoriasis hastalarının çoğunda lapa lapa, gümüş-beyaz pullu kalın, kırmızı, iyi tanımlanmış cilt lekeleri bulunur. Cilt parlak pullarla kaplı kırmızı yumru şeklinde lekeli hale gelir. Buna plak sedef hastalığı denir.
Sedef hastalığı yaygındır, ancak en sık 15 ila 35 yaşları arasında veya insanlar yaşlandıkça başlar.
Sedef hastalığının sebepleri halen tam olarak bilinememektedir. Sağlıklı bir kişide deri hücreleri 28-30 günde olgunlaşmaktadır. Sedef hastalarında ise bu süre 3-4 güne kadar inebilmektedir. Hızlı çoğalan hücreler deri üstünde birikerek kepeklenmelerin (parlak pullu plakların) oluşmasına sebep olur.
Aşağıdakiler sedef kriz (alevlenmeye) neden olabilir veya tedaviyi zorlaştırır:
⁃ Boğaz ve üst solunum yolu enfeksiyonları dahil olmak üzere bakteri veya virüs enfeksiyonlarının sebep olduğu deri enfeksiyonları,
⁃ Kuru hava veya kuru cilt
⁃ Kesikler, yanıklar, böcek ısırıkları ve diğer deri döküntüleri dahil ciltte yaralanma
⁃ Antimalaria ilaçlar, beta blokerler ve lityum dahil olmak üzere bazı ilaçlar
⁃ Stres, sigara ve aşırı alkol tüketimi,
⁃ Çok az güneş ışığı
⁃ Çok fazla güneş ışığı (güneş yanığı)
Sedefin bazı çeşitleri çok ağır gelişen şekildedir :
Eritrodermik sedef hastalığı, vücuttaki tüm cildin kırmızı ve pullu olmasına neden olur. Bu sedef hastalığı şekli ciddi tehlikelidir, çünkü bir yanık gibi cildin yaralanma ve enfeksiyonlara karşı koruyucu bir engel görevi görmesini ortadan kaldırır. En az rastlanan çeşididir.
Püstüler psoriasis, sedef hastalığının nadir görülen başka bir şeklidir. Bu formda, iri ve küçük irin dolu kabarcıklar (püstüller) vücuda geniş bir şekilde yayılır.
Palmoplantar sedef hastalığı, püstüllerin öncelikli olarak ellerde ve ayaklarda meydana geldiği bir sivilce sedef hastalığı şeklidir. Bazen avuç içi ve tabanların palmoplantar sedef hastalığı olarak da adlandırılır.
Akropustüloz (Hallopeau’nun Acrodermatitis Devamlılığı), parmak uçlarında ve bazen ayak parmaklarında cilt lezyonlarıyla karakterize nadir görülen bir psoriasis türüdür. Erüpsiyon bazen cilt veya enfeksiyonun yaralanmasından sonra başlar. Lezyonlar ağrılı ve sakatlayıcı olabilir ve tırnakların deformitesine neden olabilir. Bazen kemik değişiklikleri ciddi vakalarda görülür.
Von Zumbusch ciltte aniden ortaya çıkabilir. Ağrılı ve hassas hale gelen kızarık ciltlerin yaygın bölgeleri ile karakterizedir. Saatler içinde püstüller belirir. 24 – 48 saat sonra püstüller kuruyarak cildi sırlı ve pürüzsüz bir görünümde bırakır. Çocuklar nadiren Von Zumbusch püstüler sedef hastalığını geliştirir, ancak bu gerçekleştiğinde genellikle ilk sedef parlaması olur ve yetişkinlerden daha iyi bir sonucu olabilir.
Bu form hayatı tehdit edici olabilir ve acil tıbbi bakım gerektirir. Von Zumbusch püstüler psoriasis hastaları genellikle rehidrasyon için hastaneye yatırılmalı ve tipik olarak antibiyotik içeren topikal ve sistemik tedaviye başlanmalıdır. Von Zumbusch ateş, titreme, şiddetli kaşıntı, dehidratasyon, hızlı nabız, halsizlik, anemi, kilo kaybı ve kas güçsüzlüğü ile ilişkilidir.
Genetik Görülme Sıklığı
GPP, sedef hastalığının nadir şeklidir. Dünya genelinde GPP prevalansı bilinmemekle birlikte, durumun Avrupa’da milyon başına 2 kişiyi etkilediği tahmin edilmektedir. Aynı zamanda Japonya’da her yıl yaklaşık 600bin insanda görülür. Dünya nüfusunun yaklaşık %2’sinde görülür. Her yaşta belirebilen bu hastalık, beklenmedik bir şekilde ortaya çıkıp kaybolabilir. Sedef hastalığı; bazı hastalarda birkaç ay veya birkaç yıl sürerken, bazı hastalarda ise ömür boyu aralıklı bir şekilde seyredebilir.
Sedef hastalığı için gösterilen en önemli risk faktörü genetik etkilerdir. Aile hikâyesinde sedef hastalığı bulunan kişilerin bu hastalığa çok daha fazla yatkın olduğu belirlenmiştir.
Genelleştirilmiş püstüler sedef hastalığı, hayatı tehdit edebilen ve vücudun çeşitli bölgelerinde steril kutanöz püstül oluşumları ve nötrofil lökositoz oluşumu ile tekrarlayan yüksek ateş, yorgunluk, epizodik eritematöz deri erüpsiyon dönemleri ile karakterize ağır bir enflamatuar cilt hastalığıdır.
Kalıtım Paterni/Deseni
IL36RN gen mutasyonları ile ilişkilendirildiğinde, GPP riski tipik olarak bir otozomal resesif modelde kalıtılır, yani her bir hücrede genin her iki kopyası da mutasyonlara sahiptir. Otozomal resesif hastalığı olan bir bireyin ebeveynlerinin her biri, mutasyona uğramış genin bir kopyasını taşır.
CARD14 gen mutasyonları ile ilişkilendirildiğinde, GPP riski, otozomal dominant paternde kalıtsaldır; bu, her hücrede değiştirilmiş genin bir kopyasının, bozukluk riskini arttırmak için yeterli olduğu anlamına gelir. Bazı durumlarda, etkilenen bir kişi mutasyonu bir ebeveyne devralır. Diğer durumlar, gendeki yeni (de novo) mutasyonlardan kaynaklanmaktadır.
IL36RN veya CARD14 geninde mutasyon olan kişiler, koşulun kendisinde değil, artan bir GPP riski miras alır. Bu rahatsızlığı olan her insan bu genlerden birinde mutasyonlara sahip değildir ve bu genlerden birinde mutasyonu olan tüm insanlar bozukluğu geliştirmez.
Teşhis Yöntemleri ve Tedavileri
⁃ Bazen cilt biyopsisi
⁃ Doktorlar psoriazis tanısını, derinin yüzeyinin ve plakların nasıl göründüğü ve vücutta nerede göründüğü üzerine dayanarak tanımlarlar.
⁃ Bazen doktorlar bir deri dokusu örneği alır ve diğer hastalıkları (cilt kanseri gibi) öngörebilmek için mikroskop altında inceler.
Tedavi Çeşitleri
Topikal ilaçlar, Fototerapi, İmmünosupresanlar ve Diğer ilaçlar.
Sedef hastalığını tedavi etmek için birçok ilaç vardır. Çoğu zaman, kişinin semptomlarının şiddetine ve derecesine bağlı olarak bir ilaç kombinasyonu kullanılır. Son dönemde uygulanan yeni bir yöntem olarak ; Sedef hastalığında lokal ışık tedavisi kullanılır. Sadece sedefli bölgeye uygulanır ve böylece diğer deri bölgelerinde oluşacak yan etkilerin ortadan kaldırılması amaçlanır. Hastaların bir çoğu tedaviye direnç gösterir fakat az sayıda sedefi vardır. Bu hastalarda kullanılan ışık, ultraviole B’dir. Bu sistem bir çok hastada etkilidir ve başarılı sonuçlar alınır. İlaç ya da krem tedavisi uygulanıp bırakıldığında hastalık tekrar kendini gösterir.
Yaygın püstüler sedef hastalığında, Tedavinin amacı enfeksiyon ve sıvı kaybını önlemek, vücudun ısısını dengelemek ve cildin kimyasal dengesini sağlamaktır. Asitretin, siklosporin, metotreksat, oral PUVA (ışığı hassaslaştırıcı ilaç psoralen artı ultraviyole ışığı A) ve infliximab gibi TNF-alfa blokerleri reçete edilir.Lokal ışık tedavisinde sedefli bölgeye bir kaç dakika ultraviole B verilir. İlaç kullanmaya gerek olmayan bir yöntemdir fakat iyileşmeyi hızlandırmak için bazen kremler veya ağız yolundan alınan ilaçlarla birlikte uygulanır. Seans sayısı kişiden kişiye değişmekle birlikte yaklaşık 8-10 kere uygulanır. Tedaviden sonra uygulama yerlerinde kızarıklık görülse de hasta normal yaşamına devam eder. Son yıllarda avrupada da yaygın olarak kullanılan bir yöntemdir.
Sedef Hastalarının Tedavi Sırasında Dikkat Etmesi Gerekenler:
- Sedef hastalığına sahip kişilerin öncelikle psikolojik tetikleyicilerden kurtulmaları gerekir. Stres, üzüntü, kaygı gibi olumsuz duygulardan uzaklaşıp; kendilerini daha iyi hissettirecek şeylere yönelmeleri tedavi için olumlu bir gelişme olacaktır.
- Deriyi kaşımak, ovmak, kabukları koparmak yeni döküntülere yol açabileceğinden bunlardan olabildiğince uzak durmak gerekir.
- Güneşin ve denizin sedef hastalığını azaltıcı etkisi vardır. Güneşe maruz kalma süresinin olabildiğince kontrollü yapılması gerekmektedir. Yanacak kadar güneşlenmek sedef döküntülerini arttırabilmektedir.
- Kış aylarında derinin nem oranı azalır ve daha kuru hale gelmesine sebep olur. Kuru cilt sedef hastalarında daha fazla kaşıntıya sebep olacağı için nemlendirici krem ve losyonların kış aylarında daha özenli kullanılması gerekir.
- Her gün banyo yapmak, cildinizin yatıştırılmasında yardımcı olacaktır.HASTALIĞIN DİĞER İSİMLERİ :• Akut jeneralize püstüler sedef hastalığı
⁃ Akut genelleşmiş püstüler sedef hastalığı
• İnterlökin-36 reseptör antagonisti eksikliği
⁃ İnterlökin-36 reseptör antagonistinin eksikliği
• DITRA
• Generalized pustular psoriasis of von Zumbusch
⁃ Von Zumbusch’un genelleşmiş püstüler sedef hastalığı
• GPP
• Von Zumbusch sedef hastalığı
• - Kaynaklar :
- ⁃ https://ghr.nlm.nih.gov/condition/generalized-pustular-psoriasis#synonyms
⁃ https://medlineplus.gov/ency/article/000434.htm
⁃ https://www.merckmanuals.com/home/skin-disorders/psoriasis-and-scaling-disorders/psoriasis#v6685091
⁃ https://gskpro.com/tr-tr/tedavi-alanlari/tr/dermatoloji/sedef-psoriasis-nedir/
⁃ https://blog.podolojiturkiye.org/2016/05/palmoplantar-psoriasis-nedir.html
⁃http://www.bursed.org/index.php?option=com_content&view=article&id=61&catid=13&Itemid=335
⁃ https://www.psoriasis.org/about-psoriasis/types/pustular
⁃ https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?Lng=EN&Expert=247353
Fotoğrafların bazıları internet üzerinden farklı sayfalardan derlenmiştir.