Kategoriler
YAYIN YUKLENDI

X’e BAĞLI HİPOHİDROTİK EKTODERMAL DİSPLAZİ

Havva Berre AYVAZ

Hastalığın Diğer İsimleri

  • EDA1( Ektodisplazi)
  • EKTODERMAL DİSPLAZİ 1, HİPOHİDROTİK / SAÇ / DİŞ TİPİ, X-BAĞLANTILI; ECTD1
  • XLHED
  • EKTODERMAL DİSPLAZİ 1; ED1
  • EKTODERMAL DİSPLAZİ, ANHİDROTİK, X-BAĞLANTILI; EDA
  • EKTODERMAL DİSPLAZİ, HİPOHİDROTİK, 1; HED1
  • CST SENDROMU
  • CHRIST-SIEMENS-TOURAINE SENDROM

Genel Bilgi – Hastalıkla İlişkili Genler – Genetik Görülme Sıklığı

X’e bağlı Hipohidrotik ektodermal displazi, Hipohidrotik ektodermal displazi * (ana başlık ise Ektodermal displazi olarak adlandırılır ve saç, tırnak, cilt, ter bezleri ve dişler gibi en az iki ektodermal kaynaklı yapıların etkilendiği nadir hastalığın adına denir.) nadir hastalığının alt başlığıdır. Adından da anlaşılacağı üzere cinsiyet kromozomu X’e bağlı çekinik genler tarafından taşınan bir (nadir) ektodermal hastalıktır. Neredeyse 200’e yaklaşık durum ektodermal displazi adı altında tanımlanmış olsa da bunların en yaygın olanı X’e bağlı hipohidrotik ektodermal displazi (XHED) olarak literatüre geçmiştir. Hastalığın başlangıcı bebeklik dönemlerine dayanmaktadır. Kaynaklarda XHED (klinik taramalar sonucunda) hipotrikoz (kıl oluşmasının azlığı; deri üzerinde çokaz kıl bulunuşu hali), hipohidroz (terleme azlığı/yokluğu) ve hipodonti (diş eksikliği/yokluğu) gibi belirtiler ile eşleştirilmiş bir hastalık olarak geçmektedir. Bunlara ek olarak Genetik görülme sıklığı (yaygınlığı) 1-9 / 1 000 000 gibi oranlarla ifade edilmektedir.

Resim1 Kaynak: http://www.firattipdergisi.com/text.php3?id=940

Xq13.1 lokasyonunda bulunan Ektodisplasin (EDA) geninde mutasyonun meydana gelmesi sonucu hipohidrotik ektodermal displazi (HED)’ye neden olmaktadır (Unutulmamalıdır ki XHED, HED’nin en sık görülen çeşididir, yani gende gözlemlenen mutasyon aynı zamanda XHED’yi de tetikleyecektir).

Kalıtım Paterni/Deseni

Genetik çalışmalar yapılırken anne ve anne tarafından akrabaların genetik yapıları ve probandın (genetik çalışmanın başlatılmasına neden olan kişi, şahsiyet) genetik yapısı gözlemlendiğinde, EDA geninde (X’e bağlı çekinik bir genle taşındığı için ve erkek evlatlarda görülme sıklığı genelde kız çocuklarına göre daha yüksek olduğu için makalelerde genel olarak erkek hastalar baz alınmıştır), Xq12-q13 bölgesinde bulunan DXS732  lokusunda (çok iyi korunan bir sekans içeren lokus olarak bilinmektedir) bazı silinmeler fark edilmiş ve bu sonuç doğrultusunda erkek hastalarda doğrudan mutasyona uğramış hastalık yapıcı bölge olarak gösterilirken kadınlarda ise taşıyıcı olmanın bir belirtisi olarak ifade edilmiştir.

Hastalık Belirtileri ve Bu Belirtilerin Görülme Sıklığı

Hastalığın şu ana kadar bilinen ve HPO –İnsan Fenotip Ontolojisi- tarafından yayımlanan tabloda görüldüğü üzere beş belirtisi bulunmaktadır. Kişiden kişiye değişen belirtilerden dolayı bu sayı her seferinde artmakta ve tablo güncellenmektedir.

Tıbbi TerimlerDiğer İsimlerGörülme Sıklığı
Kaş aplazisi / HipoplazisiKaş yokluğu (Hastanın Kaşlarının olmaması durumu)İnsanların% 80-% 99’u bu semptomlara sahip
Gecikmiş diş çıkarmasıGecikmiş diş çıkması (eruption olarak geçmektedir)İnsanların% 80-% 99’u bu semptomlara sahip
Depresif burun sırtıDüz burunİnsanların% 80-% 99’u bu semptomlara sahip
Terse dönmüş alt dudak vermilyonuAlt dudak sarkıklığıİnsanların% 80-% 99’u bu semptomlara sahip
Terse dönmüş üst dudak vermilyonuDışa dönük üst dudakİnsanların% 80-% 99’u bu semptomlara sahip

*Hipohidrotik ektodermal displazi (HED), deri, saç, diş ve ter bezleri gibi ektodermal yapıların anormal şekilde oluşturulmuş bir parçası ile karakterize edilen genetik bir ektoderm gelişim bozukluğudur. Bu hastalık ana semptom olarak terlemede anormallik olarak tanımlanır ve ayırması zor üç alt başlığı vardır, bunlardan biri de X’e bağlı Hipohidrotik ektodermal displazidir (Christ-Siemens-Touraine (CST) sendromu (X’e bağlı)).

Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler

Özellikle X’e bağlı Hipohidrotik ektodermal displazi için bir tedavi yöntemi olmasa da, ana başlık olan Hipohidrotik ektodermal displazi için uygulanan tedavi yöntemleri uygulanabilmektedir. Hastaların kontrolsüz ısıya maruz kalmamaları gerektiği vurgulanmaktadır. kuvöze yerleştirilen bebeklerin kuvöz ısısının sürekli kontrol edilmesi gerektiği, çocuklarda sık sık soğuk sıvı tüketimi, giysileri ıslatma veya özel soğutma yelekleri / başlıkları giyme gibi önlemler alınabileceği bildirilmektedir. Erken diş tedavisi de bir diğer tedavi etme yolu olarak belirtilmektedir. Erken diş tedavisinde amaç dişlerin işlevini yerine getirebilmesini sağlamak ve görünümünü düzeltmektir. Genellikle ortodontik tedavi kemik grefti veya sinüs kaldırma prosedürlerini ve ardından diş protezlerini destekleyen diş implantlarının yerleştirilmesini içerir. İmmün yetmezliği olan olan hastalar için, immün temelli tedavilere ek olarak agresif enfeksiyon yönetimi veya hematopoietik kök hücre nakli gerektirdiği ifade edilmektedir.

Kaynakça

  1. X-linked hypohidrotic ectodermal dysplasia. Orpha.net. Şu siteden alındı: https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/Disease_Search.php?lng=EN&data_id=180&Disease_Disease_Search_diseaseGroup=Christ-Siemens-Touraine%20syndrome&Disease_Disease_Search_diseaseType=Pat&Disease(s)/group%20of%20diseases=X-linked-hypohidrotic-ectodermal-dysplasia&title=X-linked%20hypohidrotic%20ectodermal%20dysplasia&search=Disease_Search_Simple   
  2. Callea, M., Vinciguerra, A., Willoughby, C. E., Deroma, L., & Clarich, G. (2013). Infantile bilateral glaucoma in a child with ectodermal dysplasia. Ophthalmic genetics, 34(1-2), 58–60. https://doi.org/10.3109/13816810.2012.666707 
  3. https://www.omim.org/entry/305100 
  4. Lei, K. E., Wang, L., Ma, B., Shi, P., Li, L., Che, T., & He, X. (2016). Effect of an EDA-A1 gene mutant on the proliferation and cell cycle distribution of cultured human umbilical vein endothelial cells. Experimental and therapeutic medicine, 11(2), 535–539. https://doi.org/10.3892/etm.2015.2952 
  5. Clarke A. (2016). Anticipated stigma and blameless guilt: Mothers’ evaluation of life with the sex-linked disorder, hypohidrotic ectodermal dysplasia (XHED). Social science & medicine (1982), 158, 141–148. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2016.04.027
  6. Zonana, J., Gault, J., Davies, K. J. P., Jones, M., Browne, D., Litt, M., Brockdorff, N., Rastan, S., Clarke, A., Thomas, N. S. T. Detection of a molecular deletion at the DXS732 locus in a patient with X-linked hypohidrotic ectodermal dysplasia (EDA), with the identification of a unique junctional fragment. Am. J. Hum. Genet. 52: 78-84, 1993.[PubMed: 8434608] 
  7. https://rarediseases.info.nih.gov/diseases/10427/index 
  8. Hypohidrotic ectodermal dysplasia. Orpha.net. Şu siteden alındı: https://www.orpha.net/consor/cgi-bin/OC_Exp.php?lng=EN&Expert=238468