Ferhat Ürek
Genel Bilgi
Aspergillozis, tüm dünyada yayılım gösteren ve bir mantar türü olan Aspergillus’un neden olduğu bir mantar enfeksiyonudur. Şu ana kadar yaklaşık 200 Aspergillus türü tespit edildi. Bunlar çoğunlukla zararsızdır. Bununla birlikte, bazı türler insanlarda basit alerjik reaksiyonlardan hayatı tehdit eden invazif(büyüyen zararlı doku oluşumu) hastalıklara kadar birçok hastalığa neden olabilir. Doğada yaygın olarak bulunsalar da bu küfler normalde sorun yaratmazlar. Hepimiz günlük hayatta küf sporlarını soluyoruz. Ancak sağlıklı bireyler bunları akciğerlerinden hemen çıkarabilir. Aspergillus türleri, bağışıklık sistemi baskılanmış bireyler için büyük bir tehdit oluşturmaya devam ediyor. Bu risk altındaki popülasyonu uzun süreli kemoterapi görenler, katı organ nakli yapmış kimseler, kalıtsal veya edinilmiş immüin yetmezliği yaşayanlar vb. oluşturur. Ayrıca bu hastalık üç ana katagoriye ayrılır: Alerjik, kronik ve invazif.
Genetik Değişiklikler/Etken Faktörler
Bazı araştırmacılar genetik faktörlerin aspergillozis gelişiminde rol oynayabileceğini belirtmişlerdir. Araştırmacılar, bazı bireylerin Aspergillus ile enfeksiyon geliştirme olasılığını birtakım genler sebebiyle artırabileceğini düşünüyor. Buna, bir hastalık geliştirmek için ‘genetik yatkınlığa’ sahip olmak denir. Bazı araştırmalar, doğuştan gelen bağışıklık fonksiyonlarında rolü olan genlerin, insanlarda kronik pulmoner aspergillozis gelişiminde rol oynayabileceğini göstermiştir. Allerjik bronkopulmoner aspergillozis için genetik faktörler de araştırılmıştır ve bu
enfeksiyon formunun, birlikte meydana gelen birkaç faktörden (örneğin; genetik, immünolojik, çevresel) kaynaklandığına inanılmaktadır. Aspergillozisin çeşitli formlarının gelişiminde genetiğin oynadığı rolü belirlemek için araştırmalar devam etmektedir.
Belirti ve Semptomlar
Aspergillozisin semptomları hastalığın türüne göre farklı biçimlerde ortaya çıkmaktadır. Etkilenen organ genellikle akciğerdir. Aspergillozis bir alerjik reaksiyon, vücudun belirli bölgesini etkileyen(akciğerler, sinüsler ve kulak kanalları gibi) izole bir bulgu olarak veyahut vücudun çeşitli dokularını, mukoza zarlarını veya organlarını etkilemek üzere yayılan invazif bir enfeksiyon olarak ortaya çıkabilir.
a)Allerjik Bronkopulmoner Aspergillozi
Hastalığın bu formu genellikle uzun süreli astım rahatsızlığı olan veya kistik fibrozlu kişilerde görülür. Mantar sporlarının solunmasıyla meydana gelen alerjik bir reaksiyondur. Hırıltılı solunum, nefes darlığı ve halsizlik başlıca semptomlar arasındadır. Enfeksiyon genellikle diğer bölgelere yayılım göstermez. Ancak tanı ve tedavi geciktiğinde akciğer fonksiyon kaybıyla bile sonuçlanabilir.
b)Kronik Pulmoner Aspergillozis
Kronik pulmoner aspergillozis, kademeli akciğer dokusu kaybıyla karakterizedir. Akciğerlerin etrafındaki zarda da kalınlaşma(plevral kalınlaşma) vardır. Ek olarak kronik pulmoner aspergillozisin tedaviden sonra tekrar edebileceği söylenebilir.
c)Aspergilloma
Aspergillozisin en belirgin şekli Aspergilloma olarak bilinen mantar topunun gelişmesidir. Bu büyümeler karışık mantar lifleri, mukus, doku artıkları, enflamatuar hücreler ve fibrinden(kan pıhtılaşma proteini) oluşur. Etkilenen bireylerin çoğunda yıllarca herhangi belirgin bir semptom(asemptomatik) görülmez. Gelişebilecek semptomlar arasında hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kronik öksürük, yorgunluk, hemoptizi(kana neden olan öksürük) ve istenmeyen kilo kaybı yer alır.
d)İnvazif Aspergillozis
İnvazif aspergillozis, aspergillozun en şiddetli şeklidir ve genellikle bağışıklık sistemi zayıflamış, kemik iliği veya katı organ nakli yapılmış kişileri etkiler. Ateş, titreme, baş ağrısı, hafif hemoptizi veya balgam getiren öksürük ve nefes darlığı başlıca semptomlar arasındadır.
Enfeksiyon beyne yayılırsa nöbetler, kafa içi kanama veya beyni çevreleyen zarların iltihabı (menenjit) meydana gelebilir. Merkezi sinir sistemini etkilerse felç ile sonuçlanabilir.
Genetik Görülme Sıklığı
Aspergillozis, nadir görülen bir mantar enfeksiyonudur. Tıbbi kaynaklara göre vaka sayısı her geçen gün artmaktadır. Hastalığın dünya çapında 3 milyon insanı etkilediği tahmin edilmektedir. Aspergillozis potansiyel olarak her yaştaki bireyi etkileyebilir.
Teşhis Yöntemleri ve Tedaviler
Hastalığın teşhisi karakteristik semptomların tanımlanmasına, kapsamlı bir klinik değerlendirmeye ve biyopsi ile bronkoskopi, röntgen, antijen deri testi gibi teknik ve yöntemlere dayanır.
Tedavi seçenekleri arasında aktif gözlem, ilaç tedavisi ve ameliyat yer alır. Antifungal ilaçlar mantar enfeksiyonlarının büyümesini ve yayılmasını engeller. Hastalara başta temel iki ilaç verilir. Sonuç alınmazsa daha ağır ilaçlara başvurulur. Aynı zamanda doktorlar bazı ilaçların aynı anda kullanıldığı kombinasyon tedavisini de önerebilir. Çocuklarda ve yetişkinlerde aynı tedavi uygulanır. Ancak ilaçların dozajında farklılıklar vardır.
Hastalığı asemptomatik geçiren hastaların tedaviye ihtiyacı olmayabilir. Durumun iyiye veya kötüye gittiğinin anlaşılması için hasta, doktor gözetimi altında olmalıdır.
Bazı durumlarda da enfekte veya ölü dokuyu, hasarlı cildi ve ilgili deri altı dokuyu çıkarmak için ameliyat gerekli olabilir.
Hastalıkla İlişkili Genler
- CLEC1A
- CLEC7A
- NFκB1
- NFκB2,
- RelA,
- RelB, Rel
- IRF4
Hastalığın Diğer Adları
- Allerjik Bronkopulmoner Aspergillozis
- Alerjik Aspergillozis Sinüziti
- Kronik Pulmoner Aspergilloz
- Kutanöz Aspergilloz
- İnvazif Aspergilloz
Kaynakça
